Gerçek manada oruç nasıl tutulur? “Niyet ettim Allah rızası için Ramazan orucunu / oruç tutmaya” diye niyet eden oruçlunun dikkat etmesi gerekenler.

Mevlânâ Hazretleri orucu mecâzen şöyle konuşturur:

“Oruç der ki: «–Allâh’ım! Bu müʼmin kulun, Sen’in emrine itaat etmek için helâl lokmayı bile yemedi; susuzken su içmedi. Bu müʼmin, nasıl olur da harama el uzatabilir?»”

GERÇEK ORUÇ NASIL TUTULUR?

Ramazân-ı Şerîf’in âdeta alâmet-i fârikası olan oruç, belli bir süreliğine de olsa bazı helâlleri bile yasaklamak sûretiyle, haramlardan nasıl sakınmamız gerektiğinin bir telkînidir. Bu yönüyle oruç, hayatın her safhasında günahlardan sakınabilecek sağlam bir irâde inşâsıdır. Diğer ibadetler gibi, nefsi haramlardan, hayâsızlık ve kötülüklerden alıkoyan, müstesnâ bir mânevî terbiyedir. Nefsâniyetin hücumlarına mukâvemet edecek derecede kuvvet bulması için, âdeta rûha verilen bir vitamin gibidir.

Âdâbına riâyetle tutulan bir oruç, mü’min için nasıl ki âhirette cehenneme karşı koruyucu bir kalkan olacaksa, dünya hayatında da, kökü cehennemde bulunan haramlara karşı kuvvetli bir sakınma vesîlesidir. Bilhassa da gıybet, dedikodu, israf gibi haramlardan titizlikle sakınma hassâsiyeti kazandıran bir gönül terbiyesidir.

Oruçta ağzımıza bir şey girmemesine dikkat ettiğimiz gibi ağzımızdan da yanlış bir kelâm çıkmamasına titizlik göstermemiz gerekir. Aksi hâlde orucun feyz ve rûhâniyeti zaafa uğrar.

Asr-ı saâdette vukû bulan şu hâdise, bu hakîkatin bâriz bir misâlidir:

Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz’in âzatlısı Ubeyd -radıyallâhu anh- şöyle anlatır:

İki kadın oruç tutuyorlardı. Öğle üzeri bir kimse gelerek:

“–Yâ Rasûlâllah! Şurada iki kadın var, oruç tutuyorlar. Neredeyse susuzluktan ölecekler. (Müsâade buyurursanız oruçlarını bozsunlar.)” dedi.

Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- ondan yüz çevirdi, cevap vermedi. Gelen kimse sözünü tekrar etti:

“–Yâ Nebiyyallâh! Vallâhi neredeyse ölecekler.” dedi.

Fahr-i Kâinât Efendimiz:

“–Çağır onları!” buyurdu.

Kadınlar geldiler. Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem- bir kap istedi. Kadınlardan birine vererek:

“–İçindekileri çıkar!” dedi. Kadın, kabın yarısını dolduracak şekilde kan, cerâhat ve et kustu.

Diğerine de aynı şekilde emir buyurunca, o da kabı dolduruncaya kadar kan ve taze et çıkardı. Bunun üzerine Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:

“–Bunlar, Allâh’ın helâl kıldığı şeylerden kendilerini tuttular, onlara karşı oruçlu oldular, haram kıldığı şeylerle de oruçlarını açtılar. Biri diğerinin yanına oturup, insanların etlerini yemeye (gıybet etmeye) başladılar.” buyurdu. (Ahmed, V, 431; Heysemî, III, 171)

Nitekim âyet-i kerîmede:

“…Birbirinizin gıybetini yapmayın. Herhangi biriniz ölü kardeşinin etini yemekten hoşlanır mı? İşte bundan tiksindiniz!..” (el-Hucurât, 12) buyrularak, bu cürmün Allah katında ne kadar ağır bir vebâl olduğu ifade edilmektedir.

Demek ki orucu gerçek mânâda tutabilmek için, onu Allâh’ın sevmediği bütün vasıflardan uzak durarak muhâfaza altına almamız îcâb etmektedir. Nitekim Hazret-i Ali -radıyallâhu anh-:

“Yaptığınız sâlih amellere gösterdiğiniz ehemmiyetten daha fazlasını, onların kabûlüne ve korunmasına gösteriniz.” buyurmuştur.

ORUCUMUZ BOZULDU!

Yani bir sâlih ameli işlemek kadar, onu sakatlamadan ve ecrini zâyi etmeden neticelendirebilmek de son derece mühimdir. Ârif mü’minlerin bu hassâsiyetine, şu hâdise ne güzel bir misaldir:

Abdullah Dehlevî Hazretleri’nin oruçlu olduğu bir gün, yanında sultânı kötülemişlerdi. Hazret:

“–Eyvah, orucumuz bozuldu!” buyurdu.

Bir talebesi:

“–Efendim, siz gıybet etmediniz ki!” dediğinde ise:

“–Evet, biz gıybet etmedik ama dinledik. Gıybette söyleyen de dinleyen de aynıdır.” buyurdu.[1]

Allah Teâlâ, gıybet etmeyi yasakladığı gibi onu dinlemeyi de yasaklamıştır. Zira gıybete göz yumup onu dinlemek de zımnen ona iştirâk etmek demektir.

Yeri gelmişken ifade edelim ki gıybet, çok ağır bir kul hakkıdır. Kul hakkı ise Allâh’ın affının dışında bırakılan bir haktır. Dolayısıyla bir din kardeşinin gıyâbında, onu hoşlanmayacağı sözlerle anan biri, gidip ondan helâllik istemelidir. Üstelik bunu isterken de ona bütün samimiyetiyle; “Ben senin hakkında şunları söyledim, yanımda da şu kimseler vardı…” diyerek, her şeyi olduğu gibi îtirâf etmesi gerekir. Hattâ yaptığı gıybet, şayet herhangi bir fitneye sebebiyet vermişse, bunun için de bol bol istiğfâr etmesi, sadakalar vermesi, Cenâb-ı Hakk’a nedâmet gözyaşlarıyla yalvarıp af dilemesi îcâb eder.

Demek ki gıybet; telâfisi son derece zor olan, en ağır kul haklarından biridir. Dolayısıyla onu işleyip telâfisiyle uğraşmaktansa, vaktinde dile sahip çıkıp bu günaha hiç bulaşmamak, en doğru yoldur.

Velhâsıl oruçlunun, gıybet başta olmak üzere, Cenâb-ı Hakk’ın râzı olmadığı her türlü hâl ve davranıştan, elini, dilini, gözünü, kulağını, bütün uzuvlarını sakınması gerekir. Yani bütün vücuduna oruç tutturması îcâb eder. Aksi hâlde şu nebevî îkaz ve ihtarlara muhatap olmak kaçınılmazdır:

“Nice oruç tutanlar vardır ki orucundan kendisine kuru bir açlıktan başka bir şey kalmaz!” (İbn-i Mâce, Sıyâm, 21)

“Kim yalan konuşmayı ve yalan-dolanla iş yapmayı terk etmezse, Allâh’ın, o kimsenin yemesini ve içmesini bırakmasına ihtiyacı yoktur.” (Buhârî, Savm, 8)

Abdullah ibn-i Ömer -radıyallâhu anhumâ- da şöyle buyurmuştur:

“Namaz kılmaktan zayıflayıp yay gibi, oruç tutmaktan eriyip çivi gibi olsanız da haram ve şüphelilerden kaçınmadığınız takdirde, Allah o ibadetleri kabul etmez.”

Dipnot:

[1] Abdülganî bin Ebî Saîd, Hüvelganî Risâlesi, s. 152.

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Hz. Mevlana, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan