Osmanlı Devleti Döneminde Nişanla İlgili Bir Düzenleme Yapılmış mıdır?
Osmanlı Devleti aile konusunda kanuni bir düzenleme yapmış mıdır? Özellikle nişanlılık ve nişan hediyeleri konusu nasıl değerlendirilmiştir?
Osmanlı döneminde aile konularında genel olarak Hanefî mezhebi esas alınarak düzenlemeler yapılmıştır. Bu konuda 1917 tarihli 157 maddelik Aile Hukuku Kararnamesi Müslüman toplumu yanında Yahudi ve Hristiyan tebeanın da aile hayatını düzenleyen hükümler getirmiştir. Sözü edilen kanun hükmünde kararnâmenin ilk üç maddesi nişanla ilgilidir. Maddelerin sadeleşmiş şekli şöyledir:
- Nişanlanmakla veya söz vermekle nikâh akdi meydana gelmez.
- Söz kesildikten sonra taraflardan biri evlenmekten vazgeçse veya vefat etse erkeğin mehir olmak üzere verdiği şeyler mevcut ise aynen ve telef olmuş ise bedel olarak geri istenebilir. Ancak tarafların birbirine hediye olarak verdiği şeyler hakkında hibe (bağış) hükümleri uygulanır.
- İkinci maddenin hükmü gayrimüslimlere ait drahoma hakkında da geçerlidir.
Buna göre nişan bozulur ve evlilik gerçekleşmezse, nişan süresince tarafların verdikleri hediyeler için hibeden dönme yoluyla geri almalar olabilir. Ancak Hanefîlere göre, verilen hediyeler tüketilmiş veya tarafların elinden çıkmış olur yahut değişikliğe uğramış bulunur ya da nişanlılardan biri vefat etmiş olursa, artık hibeden rücu edilemez. Belirtilen durumların dışında taraflar rucû yoluyla verilen hediyeleri geri alabilir.[1]
Dipnot:
[1]. Mevsılî, el-İhtiyâr, Beyrut 1875, III, 51.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları