Vakar nedir? Sükûnet nedir? Vakarlı ve sükûnetli nasıl olunur? Peygamber Efendimiz’in vakar ve sükûneti...

Vakâr; ağırbaşlılık, temkinli olma, izzeti, haysiyeti ve şerefi koruma mânâlarına gelir. Yumuşak huyluluk ve azamet mânâlarını da ifâde eden vakâr, hafifliğin zıddıdır. Kibir ne kadar kötü ise vakâr da o kadar değerlidir. Ancak vakarlı olmak, abûs çehreli, çatık kaşlı, geçimsiz ve uyumsuz insan demek değildir. Vakar, zillet ile kibir arasındaki denge noktasıdır.

SÜKÛNET NEDİR?

Sükûnet ise emniyet, temkin, ağırbaşlılık, sebât ve heybet gibi mânâlara gelir. Nefisteki telaşın ve heyecanın sona ermesiyle meydana gelen huzur hâlidir. Bu, kalp huzûru ve gönül rahatlığı olarak da ifâde edilir.

VAKARIN ANLAMI NEDİR?

Âyet-i kerîmede; “Size ne oluyor ki Allah’a vakârı (büyüklüğü) yakıştıramıyorsunuz?” (Nûh 71/13) buyrularak vakârın en kâmil mânâda Cenâb-ı Hakk’a âit bir vasıf olduğu ifâde edilmektedir. Cenâb-ı Hak, insanları Zât-ı Ulûhiyeti’nden korkmaya, hilmiyle beraber azametinin de bulunduğuna inanmaya ve kendisine saygısızlıktan sakınmaya çağırmaktadır. Böyle yaptıkları takdirde Yüce Allah onlara bir vakâr ve onur lütfedip değer verecek, neticede büyük mertebelere erdirecektir.

Vakârın bir diğer anlamı, Allah ve Resûlü’ne lâyık oldukları ta’zîm ve saygıyı göstermektir. Peygamberimiz’in bir vazifesi de insanların, Allah ve Resûlü’ne karşı nasıl bir vakâr içerisinde olmaları gerektiğini öğretmektir. Âyet-i kerîme bunu şöyle dile getirir:

“(Ey Resûlüm!) Şüphesiz biz seni bir şâhit, bir müjdeci ve bir uyarıcı olarak gönderdik ki (ey insanlar) Allah’a ve Resûlü’ne inanasınız, (dînine) yardımcı olasınız, O’na saygı gösteresiniz ve sabah akşam Allah’ı tesbih edesiniz!” (el-Feth 48/8-9)

Burada Allah ve Resûlü’ne îmân ve yardımdan sonra, onlara karşı büyük bir vakâr hissiyâtı içinde bulunmak, yani saygı ve hürmet üzere davranmak emredilmektedir. İnsanlar arasında vakûr olabilmek de ancak bu sâyede mümkündür. Bunun dışında kalan bütün hareket ve davranışlar hafif kalmaya mahkumdur.

Vakâr, herkes tarafından sevilen ve sâhibine hürmet duyguları kazandıran bir fazîlettir. Vakârlı kimselerin söz, davranış ve hâllerinde kibre düşmemeleri, bilakis son derece mütevâzî olmaları gerekmektedir. Bu iki huy birlikte bulunduğu zaman tam bir erdem meydâna gelir. Âyet-i kerîme, Müslümanda olması gereken bu vakârı şöyle ifâde etmektedir:

“Rahmân’ın has kulları, yeryüzünde vakâr ve tevâzû ile yürürler. Câhiller kendilerine (hoşa gitmeyecek) lâflar atıp sataştıkları zaman, «selâmetle» deyip (geçerler).” (el-Furkan 25/63)

PEYGAMBER EFENDİMİZ’İN VAKARI

Peygamber Efendimiz’in vakârı, karşısındakilerin hürmet hislerini uyandırmakta, tevâzuu ise insanların sevgisini celbetmekteydi. Zîra Efendimiz insanların en güzel ahlâklısı idi. Her zaman sükûnet ve vakârla hareket eder, aslâ yüksek sesle konuşmaz ve kötülüğe kötülükle mukâbelede bulunmazdı. Bilâkis, affeder ve bağışlardı. (Dârimî, Mukaddime, 2) En mühim bir ibâdet olan namaza giderken dahi, sükûnet ve vakârın muhâfaza edilmesini emrederek şöyle buyururdu:

 “Kâmet getirildiği zaman namaza koşarak değil, ağırbaşlı bir şekilde yürüyerek geliniz. Yetişebildiğiniz kadarını imamla birlikte kılınız; yetişemediğiniz rekâtları da kendiniz tamamlayınız.” (Buhârî, Ezan, 20-21)

SÜKÛNET VE VAKAR ÖRNEKLERİ

İbn-i Abbas’dan (r.a.) rivâyet edildiğine göre, Arefe günü Arafat’tan Müzdelife’ye dönerken Resûl-i Ekrem arka tarafta bazı kimselerin bağırıp çağırdığını, develerine vurduğunu duyunca, kamçısıyla işâret ederek onları sükûnete davet etmiş ve:

“Ey insanlar! Sükûnetle hareket edin! Acelece etmekle sevap kazanılamaz…” buyurmuştur. (Buhârî, Hac, 94)

Resûlullah insanları en çok kızdıran ve tehevvüre sevkeden anlarda dahî sükûnet ve vakârını bozmazdı. İnsanların nezâketsizlik ve kabalıklarına tahammül gösterir ve kendilerine mülâyemetle muâmele ederdi. Enes (r.a.) şöyle anlatıyor:

“Resûlullah ile beraber yürüyordum. Üzerinde Necran kumaşından yapılmış, kenarları sert ve kalın bir hırka vardı. Bir bedevî Resûl-i Ekrem’e yetişerek hırkasını sertçe çekti. Hırka, Efendimiz’in boynunda iz bıraktı. Daha sonra bedevî:

– Ey Muhammed! Senin yanında bulunan Allah’ın mallarından bana da verilmesini emret, dedi. Allah Resûlü bedevîye dönüp tebessüm etti. Sonra da ona bir şeyler verilmesini emretti. (Buhârî, Humus, 19)

Peygamber Efendimiz, ne bir kadın ne de bir hizmetçi, hiç kimseye vurmamıştır. Ancak Allah yolunda savaştığı zamanlar müstesnâ. Kendisine fenâlık yapan kimseden intikam almaya da kalkmazdı. Yalnız Allah’ın yasak ettiği şeyler çiğnenince, o yasağı çiğneyen kimseye Allah için cezasını verirdi. (Müslim, Fedâil, 79)

Resûlullah bulunduğu meclislerde son derece derli toplu oturur, vakâra yakışmayacak herhangi bir durumu görülmezdi. Çoğu zaman sükût hâlinde bulunur, gereksiz hiçbir söz sarfetmezdi. Ebû Mâlik el-Eşcaî babasının şöyle dediğini rivâyet eder; “Bizler delikanlı iken sık sık Resûlullah’ın huzurunda otururduk. Allah Resûlü’nden daha uzun süre sükût hâlinde duran birini görmedim. Sahâbeleri konuşup lâfa daldıklarında kendisi tebessüm ederdi.” (Heysemî, X, 298)

[1] Eğer bir kimse, yolda ansızın Resûlullâh’ı görüverecek olsa, onun yürüyüşünden heybete kapılır, asâlet ve vakârındaki yücelik ile ürperirdi.

Kaynak: Üsve-i Hasene, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan