Dinimizde temizlik neden önemlidir? İslam’da temizlik nasıl olmalıdır ve temizliğe verilen önem nedir? Peygamberimizin (s.a.s.) temizliğe verdiği önem ile ilgili örnekler.

İslâm; maddî ve mânevî her türlü temizliğe teşvik eder ve bunların nasıl yapılacağını öğretir. Kur’ân-ı Kerîm’de:

“…Allah temizlenenleri sever” buyrulur. (Bakara, 222)

Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- de:

“…Allah temizdir, temizliği sever… evlerinizin avlusunu temizleyin, yahûdilere benzemeyin!” buyurur. (Tirmizî, Edeb, 41/2799)

PEYGAMBERİMİZİN TEMİZLİĞE VERDİĞİ ÖNEM

Hz. Peygamber’in -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, hayatı boyunca temizliğin her türlüsüne çok dikkat ettiği görülmektedir. Meselâ, camiye ve misafirliğe giderken, toplum huzuruna çıkarken temiz ve güzel elbise giyinmeye, güzel koku sürünmeye, soğan, sarımsak gibi başkasını rahatsız edebilecek şeyleri yememeye son derece dikkat ederdi.

İslâm, tahâret, nezâfet ve nezâket esasları üzerine kurulu bir nizâm getirmiştir. Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, “Temizlik imanın yarısıdır” buyurmuştur.[1] Hadis ve fıkıh kitaplarımızın neredeyse tamamı, temizlik bahsiyle başlarlar.

Dînimizde temel bir esas olarak, vücut ve mekân temizliği yapılmadan bâzı ibâdetler câiz ve makbul görülmemiştir. Bu meyanda meselâ tuvalet âdâbına çok ehemmiyet verilmiş, Müslümanların elbiselerine necâset sıçratmamaları, güzelce istibrâ yapmaları emredilmiştir. Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:

“Kabir azâbının çoğu, necâsetten gereği gibi sakınmamaktan kaynaklanır”[2] buyurarak ümmetinin bu hususta titiz davranmasını istemiştir.

İSLAM’DA TEMİZLİĞİN ÖNEMİ

İslâm, günde en az beş defa el, ağız, burun, yüz, baş, kulak, boyun ve ayak gibi pislik ve mikroplarla her an temasta bulunan âzâlarımızı yıkamamızı ve temiz tutmamızı (abdest) emretmiştir. Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:

“Cennetin anahtarı namaz, namazın anahtarı da temizliktir” buyurmuştur.[3] Böylece İslâm, her insanın mecbûren yapması gereken temizliği, ibâdet hüviyetine büründürmüş, insanların, temizlik yaparken aynı zamanda bir ibâdet neşvesi içinde olmasını temin etmiştir.

Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in ehemmiyetle üzerinde durduğu diğer bir husus da ağız temizliğidir. Bunun için Allah Rasûlü, sâir vakitlerde ve bilhassa abdest almadan hemen önce misvak kullanmayı tavsiye buyurmuştur.[4] Müslümanların, öncesinde ve sonrasında ellerini yıkayarak yemeği temizlikle bereketlendirmelerini istemiştir.^[5]

Diğer taraftan fıtrat gereği sünnet olmak, kasıkların tıraş edilmesi, tırnakların kesilmesi, koltuk altlarının temizlenmesi, sakal ve bıyıkların kısaltılması da Allah Rasûlü’nün tâlim ettiği temizlik ve edeb kâidelerinden birkaçıdır.[6]

Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- elbisesinin temizliğine son derece dikkat ettiği gibi tertip ve düzenine de aynı nisbette îtinâ gösterirdi. Buna şahitlik edenlerden biri olan Ebû Kursâfe -radıyallâhu anh- şöyle anlatır:

“Ben, annem ve teyzem, Rasûlullah’a bey’at etmek için huzûruna çıkmıştık. Efendimiz’in yanından ayrıldığımızda, annem ve teyzem bana:

«–Yavrucuğum, bu zât gibisini hiç görmedik! Yüzü ondan daha güzel, elbiseleri daha temiz ve sözü daha yumuşak başka birini bilmiyoruz. Sanki mübârek ağzından nûr saçılıyordu» dediler.” (Heysemî, VIII, 279-280)

Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz bir seferinde Mescit’te iken yanına, saçı-sakalı karışmış bir adam çıkagelmişti. Hz. Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- eliyle ona saç ve sakalını düzeltmesini işâret etti.[7]

Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- elbisesinde rahatsız edici kokuların bulunmasını istemezdi. Hz. Âişe -radıyallâhu anhâ- şöyle der:

“Üzerinde çirkin bir kokunun hissedilmesi, Rasûlullah Efendimiz’e çok ağır gelirdi.” (Buhârî, Hiyel, 7)

 Bir gün, giydiği hırkada ter ve yün kokusu hissedince çıkarmıştır. Bunu bize nakleden Hz. Âişe -radıyallâhu anhâ- Efendimiz’in dâimâ güzel kokulardan hoşlandığını haber vermiştir.[8] Rivâyete göre:

“Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- geceleyin güzel kokusundan tanınırdı.” (Dârimî, Mukaddime, 10)

Ashâb-ı kirâm, kendi işini kendi gören kimselerdi. Onlar, cuma namazı vaktine kadar işlerinde çalışır, cuma vakti yaklaşınca işlerini bırakıp namaza gelirlerdi. Bu sebeple vücutları ağır kokardı. Bunun üzerine Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem- onlara:

“–Cuma günü yıkansanız!” buyurdu. (Buhârî, Cum`a 16, Büyû` 15; Müslim, Cum`a 6)

Müslümanlar, vatanın her bir köşesine türlü imâretler, su yolları ve çeşmeler inşâ etmişlerdir. Temizliğin kusursuz olması için köylere varıncaya kadar her tarafa hamamlar yapmışlardır. Müslüman evleri, son derece temizdir. Ayakkabılarla aslâ içeri girilmez. Her yer, namaz kılınabilecek derecede pırıl pırıldır. Evlerde hayvan beslemek diye bir şey yoktur. Hattâ evlere kuş bile sokulmaz. Önde gelen âlim sahâbîlerden Abdullah bin Mes’ûd -radıyallâhu anh- ve diğer İslâm büyükleri, evlerinin her gün süpürülmesini emrederlermiş. Bu sebeple evlerinde bir saman çöpü dahî bulmak mümkün olmazmış. (İbn-i Ebî Şeybe, V, 264/25921-2)

M. de Thevenot Müslüman toplumundaki temizlik ve nezâkete dâir şunları söyler:

“Türkler sıhhatli yaşarlar ve az hasta olurlar. Bizim memleketlerdeki böbrek hastalıkları ve daha bir sürü tehlikeli hastalıkların hiçbiri onlarda yoktur, isimlerini dahî bilmezler. Öyle zannediyorum ki, Türkler’in bu mükemmel sıhhatlerinin başlıca sebeplerinden biri de sık sık yıkanmaları ve yiyip içmedeki îtidalleridir. Onlar gâyet az yerler. Yedikleri de, hristiyanlarınki gibi karma karışık şeyler değildir.”[9]

Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem-, insanların gelip geçtiği yolları, gölgelendikleri yerleri, ağaç altlarını, duvar diplerini, halkın dinlenmek ve istirahat etmek için oturduğu yerleri kirletmeyi kesin olarak yasaklamıştır.[10] Ebû Musa el-Eş‘arî -radıyallâhu anh- Basra’ya vâli olarak geldiğinde şöyle demiştir:

“–Beni size Ömer bin Hattâb gönderdi. Size Rabbinizin Kitâb-ı Kerîmi’ni ve Sünnet-i Seniyye’yi öğreteceğim ve yollarınızı temizleyeceğim.” (Dârimî, Mukaddime, 46/566; İbn-i Ebî Şeybe, V, 264/25923)

Rasûlullâh -sallâllâhu aleyhi ve sellem- hayvanların bakımı ve temizliği husûsunda da tavsiyelerde bulunur, bilhassa koyun ve keçilerin üzerindeki kir ve tozların temizlenmesini isterdi. (Heysemî, IV, 66-67)

İslâm, ibadet mahallerinin temizliğine ise ayrı bir ehemmiyet vermiştir. Câbir -radıyallâhu anh- şöyle anlatır:

“…Bir defasında Rasûlullah şu mescidimize bizi ziyârete gelmişti. Elinde İbnû Tâb diye bilinen hurma ağacından bir dal vardı. Mescidin kıble tarafında bir tükrük gördü ve onu elindeki dal ile sildi… Sonra bize dönerek:

«–Bana bir zâferan verin!» dedi. Mahalleden bir genç kalkarak bütün hızıyla evine koştu ve avucunda zâferanlı bir koku getirdi. Rasûlullah onu alarak elindeki dalın ucuna sürdü. Sonra onunla tükrüğün izini sildi. İşte mescidlerinize zâferanlı koku sürmeniz buradan kalmadır…” (Müslim, Zühd, 74; Mesâcid, 52; Beyhakî, Kübrâ, I, 255)

Dipnotlar:

[1] Müslim, Tahâret 1. [2] İbn-i Mâce, Tahâret, 26. [3] Tirmizî, Tahâret, 3/4; Ahmed, III, 340. [4] Buhârî, Cuma, 8; Temennî, 9; Savm, 27; Müslim, Tahâret, 42. [5] Bkz. Tirmizî, Et‘ime, 39/1846. [6] Buhârî, Libâs, 63-64. [7] Muvatta’, Şaar, 7; Beyhakî, Şuab, V, 225. [8] Ebû Dâvûd, Libâs, 19/4074. [9] M. De Thevenot, Relation d’un Vogaye Fait au Levant, Paris, 1665, s. 58. [10] Ebû Dâvûd, Tahâret, 14/26; İbn-i Mâce, Tahâret, 21; Ahmed, I, 299; III, 305; 381; Hâkim, I, 273/594.

Kaynak: Murat Kaya, Ebedi Kurtuluş Yolu, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan