"Hocaların Hocası" ve "İktisadın duayeni" olarak anılan ve binlerce öğrenci yetiştiren Prof. Dr. Sabahattin Zaim, vefatının 17. yılında hayır ve dualarla yad ediliyor.

İslam ekonomisi alanındaki çalışmalarının yanı sıra öncülük ettiği sivil toplum kuruluşlarıyla da tanınan iktisatçı ve eğitimci Sabahattin Zaim, Makedonya'nın Üsküp şehrine bağlı İştip kasabasında 1926'da dünyaya geldi ve eğitim hayatına 5 yaşındayken İştip'te başladı.

Ailesiyle 1934'te Türkiye'ye göç edip İstanbul'a yerleşen ve ilköğretimine Fatih'teki Fethiye İlkokulu'nda devam eden Zaim, 1943'te Vefa Lisesi Klasik Şube'den üstün başarıyla mezun oldu.

O günkü ismi Mülkiye Mektebi olan Siyasal Bilgiler Fakültesindeki yüksek eğitimini 1947'de tamamlayan Zaim, 1950'de Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesinden de denklik alarak mezun oldu.

Zaim, ilk devlet görevine İstanbul'da maiyet memuru olarak başlayarak 1947-1949 yıllarında Fatih ve Eyüp Sultan'da kaymakam vekilliği, 1950-1953 yıllarında Kahta, Ayancık ve Abana'da kaymakamlık yaptı.

Maiyet memurluğu görevi sürerken 1947'de İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinde doktora eğitimine başlayarak Prof. Dr. Gerhard Kessler, Prof. Dr. Fritz Neumark ve Prof. Dr. Alfred Isaac gibi Hitler döneminde Almanya'dan kaçmak zorunda kalan Alman akademisyenlerden dersler alan Zaim, 1953'te kaymakamlık görevinden ayrılarak İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Sosyal Siyaset Kürsüsü'nde asistan olarak göreve başladı.

- Çalışmalarını ABD'deki Cornell Üniversitesinde sürdürdü

İstanbul Üniversitesinde 1955 yılında doktor ünvanına hak kazanan Sabahattin Zaim, aynı yıl ABD'deki Cornell Üniversitesinde çalışmalarına devam ederek hazırladığı doçentlik teziyle 1957'de Sosyal Siyaset Kürsüsü'nde doçentliğini aldı.

Usta iktisatçı ve eğitimci Zaim, profesörlük için gerekli olan ikinci dili öğrenmek amacıyla 1963'te gittiği Batı Almanya'daki Münih Üniversitesinde misafir öğretim üyesi olarak dersler verdi ve 1965'te profesörlüğe yükseltildi.

Sabahattin Zaim, 1977-1979 yıllarında Ortadoğu Teknik Üniversitesi Mütevelli Heyeti üyeliği yaptı, 1979'da "Sosyal Siyaset Kürsüsü" Başkanlığı görevine getirildi, 1980-1982 yıllarında Suudi Arabistan-Cidde Kral Abdülaziz Üniversitesinde iki yıl misafir öğretim üyesi olarak görev üstlendi.

İstanbul Üniversitesinden 1993'te yaş haddi nedeniyle emekli olduktan sonra yeni kurulan Sakarya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde kurucu dekan sıfatıyla yeniden görev alan Zaim, bu görevini sürdürürken İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Çalışma Ekonomisi Bölümü’nde yüksek lisans ve doktora dersleri vermeye devam etti.

Sabahattin Zaim 1985-2006 yıllarında 21 yıl Pakistan Uluslararası İslam Üniversitesinde "mütevelli heyeti üyeliği" yaptı. Sakarya Üniversitesinden 1998'de ikinci defa emekli olan Zaim, 1998-2000 yıllarında Yükseköğretim Kurulu üyeliği, 2003-2004'te Uluslararası Saraybosna Üniversitesinin kurucu rektörlüğü, 2006'ya kadar Makedonya'daki Uluslararası Balkan Üniversitesinde "mütevelli heyeti üyesi" olarak görev yaptı.

- TBMM'den "Üstün Hizmet Ödülü ve Madalyası" aldı

Türkiye Büyük Millet Meclisi "Üstün Hizmet Ödülü ve Madalyası" ile 2 Mayıs 2006'da ödüllendirilen Zaim'e 1992'de İslam Kalkınma Bankası tarafından "İslam Ekonomisi Dünya Ödülü" takdim edildi.

"Hocaların Hocası" olarak tanınmasına rağmen mütevazı yaşamıyla dikkati çeken Zaim, ilim hayatı boyunca İstanbul Üniversitesi İşletme İktisadı Enstitüsü Öğretim Üyeliği, Bursa Üniversitesi İktisadi ve Sosyal Bilimler Fakültesi Öğretim Üyeliği, Sakarya, Kadıköy ve Işık Mühendislik Akademileri, Galatasaray Yüksek İktisat ve Ticaret Akademisi Öğretim Üyeliği gibi pek çok görev de üstlendi.

Yetiştirdiği öğrenciler ve iktisat alanındaki "duayenliği" dolayısıyla hep saygı gören, özellikle "İslam Ekonomisi" üzerine teorik çalışmaları sebebiyle pek çok ödül alan Prof. Dr. Zaim, İstanbul Üniversitesinde görev yaparken Milli Türk Talebe Birliği'nde (MTTB) "Sosyal İşler Başkanlığı" görevini yürütüyordu.

Üniversiteden öğrencileriyle MTTB'de görüştüğünü ve dernek çatısı altında iktisat konferansları verdiğini anlatan Prof. Dr. Zaim, her gittiği yerde Hz. Muhammed'in "İnsanların en hayırlısı, insanlara faydalı olanıdır." hadis-i şerifini hayatına ilke edindiğini açıklıyordu.

- "Bu fidanlar yarın büyüyüp meyve vermeye başlayacak"

Prof. Dr. Zaim, yaptığı konuşmalarda üniversitelerin insan yetiştirme müesseseleri olduğuna inandığını, insan yetiştirmenin her şeyden önemli olduğunu vurguladı.

Bir konuşmasında Zaim, öğrenci yetiştirmeye verdiği önemi şu sözlerle anlatmıştı:

"1970'li yılların sonlarına doğru Sakarya Üniversitesinde İktisat Akademisi kurulmuştu, fakültelere asistan almak çok zordu ancak akademilere ise asistan almak daha kolaydı, ben de kendi üniversitemin yanı sıra burada da ders veriyordum. Buraya 24 kişiyi asistan olarak aldım ve kendime göre bir fidanlık oluşturmuştum. Aldığım bu asistanlar arasında Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, AK Parti Konya Milletvekili Prof. Dr. Sami Güçlü gibi şu anda tanınmış birçok siyasetçi ve bilim adamı bulunuyordu. Sakarya Üniversitesine aralarında Sayın Gül'ün de bulunduğu 24 asistanı aldığım zaman 'Ne yaptın hocam, bu kadar insan alınır mı?' diyenlere, 'Ben bir fidanlık oluşturdum, bu fidanlar yarın büyüyüp meyve vermeye başlayacak.' yanıtını vermiştim."

Zaim, üniversite dışında bir gönül insanı olarak çok zengin sosyal faaliyetler gerçekleştirdi. İlim Yayma Cemiyeti, İlim Yayma Vakfı, Türkiye Milli Kültür Vakfı, Aydınlar Ocağı, İş Dünyası Vakfı, Türkiye Yeşilay Cemiyetinin de arasında bulunduğu çok sayıda sivil toplum kuruluşunda "kurucu üye" olarak yer alan Zaim, yurt dışında da Milletlerarası Müslüman Sosyal Bilim Adamları Cemiyeti, Indiana, ABD, Milletlerarası İslam İktisatçıları Cemiyeti Kurucu Üyesi, Leicester Milletlerarası Endüstri İlişkileri Cemiyetine üye oldu ve başarılı çalışmalara imza attı.

- 20 kitap ve 174 makalesi yayımlandı

Sabahattin Zaim ve çalışmaları ile ilgili "Türkiye'nin Yirminci Yüzyılı: Toplum/İktisat/Siyaset" (2005), Bir Ömrün Hikayesi (2008), "Contemporary Turkish Literature on Islamic Economics" (1980) başlıklı yayınlar yapılırken Sabahattin Zaim'in 20 kitap ve 174 makalesi, akademisyenlerin ve okuyucuların istifadesine sunuldu.

İstanbul, Sakarya ve Gaziantep'te Sabahattin Zaim'in adını taşıyan öğretim kurumları kuruldu. Ayrıca 2010'da kendisinin de kurucu mütevelli heyeti üyeliği yaptığı İlim Yayma Vakfı tarafından kurulan üniversiteye "İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi (İZÜ)" adı verildi.

Evinde ağırladığı öğrencileriyle görüş alışverişinde bulunduğunu dile getiren Prof. Dr. Zaim, ayrıca Deniz Feneri Derneğinin gönüllüsü olarak da özellikle Balkanlar'a yönelik çalışmaları bizzat yerinde gidip gördü.

Doğduğu İştip'e 72 yıl aradan sonra Deniz Feneri Derneğinin yaptırdığı "Hamidiye Medresesi"nin açılışı için giden Prof. Dr. Zaim, son olarak 17 Eylül'de Bosna-Hersek'te yaptırılan Mostar Cemal Biyediç Devlet Üniversitesinin açılışına katılmış ve burada gördüğü manzara karşısında duygulu anlar yaşamıştı.

- Çok geniş bir dost çevresine sahipti

Binlerce öğrenci yetiştiren Zaim, Türkiye'nin siyaset, sanat, kültür ve iş dünyasının yanı sıra faaliyetine katkılarda bulunduğu gönüllü kuruluşlar, vakıflar ve cemiyetlerden çok geniş bir dost çevresine sahipti.

Prof. Dr. Sabahattin Zaim, bugün ülkeyi idare eden ve bir zamanlar öğrencileri olan yönetici ve siyasetçilere ekiplerini iyi kurmalarını tavsiye etti. Büyük Selçuklu Devletinin önemli vezirlerinden Nizamül Mülk'ün "Siyasetname" adlı eserinden öğrencilerine tavsiyede bulundu.

Bugüne kadar binlerce öğrenci yetiştiren ve yetiştirdiği öğrencilerin bir kısmı bugün devletin önemli kademelerinde olan Prof. Dr. Sabahattin Zaim, 10 Aralık 2007'de 81 yaşında, 5 çocuk ve 10 torun sahibiyken vefat etti.

Vefatının 17. yılında çeşitli programlarda hayır ve dualarla yad edilen Zaim, hayatının son yıllarında emekliliğini konferans vererek, öğrenci yetiştirerek, yurt içi ve yurt dışındaki sosyal ve kültürel etkinliklere katılarak değerlendiriyordu.

Sabahattin Zaim'in başlıca eserleri şunlar:

"İstanbul Mensucat Sanayiinin Bünyesi ve Ücretler (İstanbul 1956, doktora tezi), Çalışma Ekonomisi (1968), Modern İktisat ve İslam (1968), Bölge ve Şehir Planlaması Yönünden İstanbul Sanayi Bölgeleri (1971), Türkiye’de Ücretler ve Gelirler Siyaseti (1974), Türkiye’nin İktisadi ve Sosyal Gelişmesinde İşgücü ve Prodüktivite Meselelerinin Önemi ve Tesiri (1962), Türkiye’de Nüfus Meselesi (1973), Ortadoğu Ülkeleri Arasında İktisadi İşbirliği İmkanları (1974), İslam ve İktisadi Nizam (1979), İslam’ın İktisadi Görüşü (1981), İslam, İnsan ve Ekonomi (1992), World Islamic Trade Center, Economic Report (1985), Türk ve İslam Dünyasının Yeniden Yapılanması (1997)."

Kaynak: Diyanet Haber

İslam ve İhsan