Râbıtanın Kur’an’dan delîlleri var mıdır? Rabırayı nasıl anlamalıyız?

Sûfîler bâzı âyetleri râbıtaya delîl sayarlar. Bu âyetler şunlardır:

a- “Ey îmân edenler, Allah’tan korkun ve sâdıklarla beraber olun.”^[1] Bu âyetteki beraberlik konusunu Nakşbendî meşâyıhından Ubeydullah Ahrâr (ö.895/1490) şöyle açıklar: Buradaki “sâdıklarla beraber olma” emri, mutlak ve dâimî bir beraberliği ifâde eder. Beraberlik iki türlü olur: Hakîkî ve hükmî beraberlik. Hakîkî beraberlik, büyük bir kalb huzûru ile sâdıklarla fizîkî olarak aynı meclisi paylaşmaktır. Hükmî beraberlik ise, onlarla aynı mekânda beraber olmanın imkânsız olduğu zamanlarda, sûret ve sîretlerini gıyâbî olarak tahayyül etmek sûretiyle fikrî, zihnî ve kalbî olarak beraber olmaktır.

b- “Ey îmân edenler, Allah’tan korkun, O’na yaklaşmaya vesîle arayın. O’nun yolunda cihâd edin.”^[2] Bu âyetteki “vesîle” mutlak ve dolayısıyla umûmîdir. Râbıta da O’na yakınlığa bir vesîle olduğundan, râbıtaya delîl olarak öne sürülmüştür. Bilindiği gibi vesîle “Allah’a yaklaşmak için yakınlığından istifâde edebilecek her şeydir. Hakk’a yakınlıkları bilinen ve “görüldüğünde yüzleri Allah’ı hatırlatan”^[3] Allah adamlarını, Allah’a vesîle saymak hem tevessül, hem de râbıtadır. Sâlihlerle tevessül etmeye hadîslerde ruhsat vardır. Nitekim Hz. Ömer’in, Hz. Peygamber’in amcası Abbâs’a tevessülü buna delîldir.

c- “De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyun (ittibâ) ki, Allah da sizi sevsin ve suçlarınızı örtsün.”^[4]

Âyette geçen “ittibâ” ru’yet/görmek ile olur. Görmenin de bir maddî, bir de mânevî olanı vardır. Maddî görme, basarla; mânevî görme ise basîret ve kalb ile olur. Râbıta mânevî ru’yetten başka bir şey değildir. Mürşidine râbıta edenin bağlı bulunduğu silsile yoluyla Hz. Peygamber’i görmüş sayıldığı kanâati tasavvufta esâstır.

d- “O kadın (Züleyha) andolsun, ona (Yûsuf’a) musallat olmayı kafasına koymuştu. Eğer Rabb’ının burhânını görmemiş olsaydı, o da o kadını arzulamıştı. İşte Biz ondan fenâlığı ve fuhşu ber-taraf edelim diye burhân gönderdik. Çünkü Yûsuf, ihlâsa erdirilmiş kullarımızdandı.”^[5]

“Eğer Rabb’ının burhânını görmeseydi” ifâdesindeki burhândan maksad Yâkub (a.s.)’un sûretinin bir anda Yûsuf (a.s.)’un gözünün önünde canlanıp hayretle parmağı ağzında ona: “Aman kendine sâhip ol, ondan yüz çevir” diye hitâb etmesidir. Babasını böyle gören Yûsuf, toparlanmış ve bu işten sakınmıştır.^[6]

Râbıta kalbî bağ ile Allah’a bağlı olmak anlamında da kullanılır. Bu mânâdaki râbıta Kur’an’da teveccüh olarak İbrâhim (a.s.)’in kullandığı bir kavramdır. Nitekim o demiştir ki: “Ben hanîf olarak yüzümü gökleri ve yeri yoktan yaratan Allah’a çevirdim (teveccüh). Ben müşriklerden değilim.”^[7] İftitah tekbîrinden sonra namazda Şâfiîlerin Sübhâneke öncesinde bu âyeti okumaları câlib-i dikkat bir husûstur.^[8]

Dipnotlar:

^[1]. et-Tevbe, 9/119.

^[2]. el-Mâide, 5/35.

^[3]. İbn Mâce, Zühd, 4.

^[4]. Al-i İmrân, 3/31.

^[5]. Yûsuf, 12/24.

^[6]. Bkz. Zemahşerî Cârullah, el-Keşşâf, Mısır 1385, II, 312.

^[7]. el-En’âm, 6/79.

^[8]. Sühreverdî, a.g.e., s. 385.

Kaynak: Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz, 300 Soruda Tasavvufi Hayat, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan