Ashabın infakı nasıldı? Sadaka ayeti neden nazil oldu?

Peygamber sallâllâhu aleyhi ve sellem Efendimiz, sefere çıkılacağı zaman ordunun ihtiyaçları için ashabını önce infak seferberliğine çağırmıştı. Halbuki o sırada Medine’de büyük bir kıtlık yaşanıyordu.

HZ. EBUBEKİR’İN (R.A.) İNFAKI

İnfak seferberliğine Ashâb-ı Kirâm, yüksek bir azim ve îman vecdi içinde fânî ve dünyevî bütün menfaat düşüncelerini bertarâf edip büyük bir in­fak ve fedâkârlık yarışına girdiler. Hazret-i Ebûbekir radıyallâhu anh malının tamâmını getirdi. Hazret-i Peygamber’in sallâllâhu aleyhi ve sellem:

“–Ebûbekir’in malından istifâde ettiğim kadar başka hiçbir kimsenin malından fayda­lanmadım...” ifâdesi karşısında, gözyaşları içinde kalan Ebûbekir radıyallâhu anh:

“–Ben ve malım, yalnızca Sen’in için değil miyiz yâ Resûlallâh?!” (İbn-i Mâce, Mukaddime, 11) demek sûretiyle kendisini her şeyiyle berâber Hazret-i Peygamber’e sallâllâhu aleyhi ve sellem adadığını ve O’nda fânî olduğunu te’yîd etti.

Allâh Resûlü’nün sallâllâhu aleyhi ve sellem:

“–Çoluk çocuğuna ne bıraktın yâ Ebûbekir?” suâline de büyük bir îman vecdiyle:

“–Allâh ve Resûlü’nü (bıraktım yâ Resûlallâh)!..” şeklinde cevap verdi. (Tirmizî, Menâkıb, 16/3675)

Hazret-i Ömer radıyallâhu anh, malının yarısını getirmişti. Bu defâ infak husûsunda Hazret-i Ebûbekir’i geçeceğini düşünmüştü. Ama yine yetişememişti.

Hazret-i Osmân radıyallâhu anh da 300 deveyi tam techîzatlı bir şekilde hazırlaya­rak orduya hibe etti ve ayrıca 1000 dinar bağışta bulundu. Hazret-i Peygamber sallâllâhu aleyhi ve sellem onun hakkında da:

“–Osmân’a (bu fedâkârâne infâkı sebebiyle) bundan sonra yapacağı hiçbir şey zarar vermez!” (Tirmizî, Menâkıb, 18/3700; Ahmed, V, 63) buyurarak, büyük bir muhabbetle onu iltifât-ı nebevîsine mazhar kıldı.

Ayrıca Hazret-i Osmân’ın radıyallâhu anh âilesi de bütün mücevherlerini Allâh yolunda infâk etti. Bütün hanım sahâbîler de, ne kadar takıları ve ziynet eşyâları varsa, Hazret-i Peygamber’in sallâllâhu aleyhi ve sellem önüne getirdiler.[1] On bir yaşında küçük bir mü’mine kız da, ufakken kulağına takılan küpeleri çıkaramayınca, heyecanından onları kulağını yırtarak çıkarttı. Bu kanlı küpeleri Allâh Resûlü’nün önüne koydu.

Zengin olmayıp da bir şey bulamayan sahâbîler bile mal ve candan fedâkârlık yapabilmenin heyecânı içindeydiler. Bunlardan Ebû Akîl radıyallâhu anh, bütün bir gece çalışarak iki ölçek hurma kazanmıştı. Bir ölçeğini ev halkına, bir ölçeğini de orduya bağışladı. Resûl-i Ekrem sallâllâhu aleyhi ve sellem:

“–Allâh senin getirip verdiğini de alıkoyduğunu da bereketlendirsin!” buyurdu ve getirilen hurmanın toplanan yardımlar içine dökülmesini emretti. (Taberî, Tefsîr, X, 251)

SADAKA AYETİNİN İNİŞ SEBEBİ

Münâfıklar ise bu tür bağışları dillerine dolayıp Ebû Akîl’i de riyâkârlıkla suçladılar. Ukbe bin Amr radıyallâhu anh şöyle der:

“Sadaka âyeti[2] nâzil olunca, sırtımızda yük taşıyarak kazancımızdan infâk etmeye başladık. Derken bir adam geldi ve çokça sadaka verdi. Münâfıklar; «Gösteriş yapıyor.» dediler. Bir başkası geldi, bir ölçek hurma tasadduk etti. Yine münâfıklar; «Allâh’ın bunun bir ölçek hurmasına ihtiyâcı yoktur.» dediler. Bunun üzerine:

«Sadaka husûsunda mü’minlerden gönüllü verenleri ve güçlerinin yettiğinden baş­kasını bulamayanları çekiştirip alay edenler var ya, Allâh, işte onları maskaraya çevirmiştir. Ve onlar için elem verici bir azap vardır.» (et-Tevbe, 79) âyet-i kerîmesi nâzil oldu.” (Buhârî, Zekât, 10; Müslim, Zekât, 72)

Hadîsin değişik rivâyetlerinden anlaşıldığına göre, çokça para getiren zât, Abdurrahmân bin Avf -radıyallâhu anh-; bir ölçek getiren zât da Ebû Akîl radıyallâhu anh idi.

Dipnotlar:

[1] Vâkıdî, III, 992. [2] Sadaka âyeti, büyük çoğunluğu Tebük’le alâkalı olarak inzâl buyrulan Tevbe Sûresi’nin 103. âyetidir: “(Rasûlüm!) Onların mallarından sadaka al ki onunla kendilerini temizlersin, tezkiye edersin. Bir de haklarında hayır duâ et. Çünkü Sen’in duân onlar için sekînet kaynağıdır. Allâh işitendir, bilendir.”

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Hz. Muhammed Mustafa 2, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan