Sağlık hizmetleri nelerdir? Sağlık hizmetleri kaça ayrılır ve bunlar nelerdir? Koruyucu hekimlik ne demektir? Sağlık hizmetleri hakkında bilinmesi gerekenler...

Sağlık hizmetleri, tüm dünyada genel olarak üç başlık altında ele alınır. Bunlar, Koruyucu Hekimlik, Tedavi Hizmetleri ve İyileştirici Çalışmalardır. Şimdi her birini sırayla inceleyelim:

• 1- Koruyucu Hekimlik

Hastalığın oluşmasına ve yerleşmesine engel olmayı amaçlayan, koruyucu tedbirler almayı ve geliştirmeyi hedefleyen hekimlik dalıdır. Hem insan bünyesini dayanıklı ve dirençli hale getirmeyi, hem de çevre şartlarını, hastalık yapıcı etkilerden uzaklaştırmayı amaçlar. Dolayısıyla, kişiye ve çevreye yönelik iki çeşit koruyucu hekimlik hizmetinden bahsedeceğiz:

           - Çevreye Yönelik Koruyucu Hekimlik Çalışmaları

Bu çalışmalar, ekolojik dengeyi korumaya yöneliktir ve çevreyi, etkisi altına alabilecek her türlü zarardan korumayı amaçlar.  Bu hizmetler genellikle özel eğitimli mühendisler, kimyagerler, teknisyenler, veterinerler ve benzeri meslek mensupları tarafından yürütülür. Çevreyi korumaya yönelik her türlü gönüllü çalışma da bu kısma dâhildir.

Kanser yapıcı maddeleri (deterjanlar, katkılı gıdalar, kozmetikler..v.b. ) kontrol altına almak,  kullanımını en aza indirgemek;radyasyon gibi olumsuz faktörlerin zararlarından korunmak için tedbirler almak; kitleleri etkisi altına alan salgın hastalıkların önüne geçmek için üzere ciddi çalışmalar yapmak, çevreye yönelik koruyucu hekimliğin kapsamındadır. Bu kapsamda sıralanabilecek diğer hizmetler de şunlardır:

• Atıkların kontrolü.
• Kanalizasyon sistemlerinin bütün ülkede düzenli olarak hizmet vermesi.
• Çöplerin toplanması, uygun alanlarda depolanarak geri dönüşüme uygun olanların kullanılması, kalan kısmının yok edilmesi.
• Endüstriyel atıklar için toplama-arıtma tesisleri kurulması, kirli suların ve besinlerin arıtılması.
• Hastalık taşıyıcı haşere ile mücadele.
• Güvenli ve temiz içme suyu temini.
• Solunan havanın, sigara ve egzost dumanından arındırılarak kaliteli hale getirilmesi.
• Sağlıksız gıdalarla mücadele.
• Katkı maddeli gıdalar.

           - Kişiye Yönelik Koruyucu Hekimlik Çalışmaları:

Eğitim, her hususta olduğu gibi, koruyucu hekimlikte de çok önemlidir. Bu sebeple, risk altında bulunan gurup ve kitlelerin eğitimi şarttır.

Kişiye yönelik koruyucu hekimlik çalışmaları, bağışıklama, yeterli beslenme, erken teşhis ve tedavi, kişisel temizlik, sağlık eğitimleri gibi alt başlıkları kapsar. Temiz bir çevre için, sektörlere ve bireylere düşen sorumluluk anlatmak, herkese kendi üzerine düşenin ne olduğunu hatırlatmak, sağlık konularında bilinçlendirmek, kişiye yönelik koruyucu hekimlik çalışmalarındandır. Bunların ötesinde, insanlara sünneti anlatmak ve sünnete uygun yaşama bilincini kazandırmak, şüphesiz en kıymetli koruyucu hekimlik uygulaması olacaktır.

• 2- Tedavi Hizmetleri:

Tedbirlere rağmen, hastalık yine de belirtileriyle baş gösterdiğinde, sebep olan unsurun ve hastalığın yok edilmesi amacıyla verilen hizmetler, tedavi hizmetleridir. Bu hizmetler, üç aşamalı olarak gerçekleştirilir:

           - Birinci Aşama:

Birinci basamak tedavi hizmetleri, hastanın öncelikle evinde, orada mümkün olamıyorsa aile hekiminin muayenehanesinde, orada da mümkün olamıyorsa sağlık ocağı, dispanser, poliklinik gibi kurumlarda, ayakta tedavi edilmesi şeklinde gerçekleşir. Bu tedaviler genel olarak ayakta yapılır. Hasta kurumda bir günden daha az kalır. Bayılmalar, hafif yaralanmalar, alerjik şikâyetler, İkinci ve üçüncü basamak tansiyon düzensizlikleri, enfeksiyon hastalıkları, küçük travmalar gibi rahatsızlıklarda, birinci aşama tedavi hizmetleri devreye girer. Bu hizmetler çoğunlukla pratisyen hekimlerin, ebelerin ya da hemşirelerin alanıdır. Rahatsızlığın durumuna göre, evde, ilk yardım konusunda eğitim almış tecrübeli bir yetişkin de birinci aşama tedaviyi gerçekleştirebilir (Ateşlenen çocuğun alnına ve koltuk altlarına sirkeli ılık bezler koymak, bir yaralıya gerekli ilk müdahaleyi yapmak gibi).

           - İkinci Aşama:

Birinci aşamadaki hizmetlerin yeterli olmadığı durumlarda hastalar, tedavileri yapılmak üzere, hastaneye sevk edilirler. Buralarda, hastaların bakım ve tedavisi, çoğunlukla yatırılarak gerçekleştirilir. İkinci basamakta yığılmanın önlenebilmesi için, insanların öncelikle birinci aşamadan geçmeleri çok gereklidir. Bu hizmetler, uzman hekimler ve uzman sağlık elemanları tarafından yapılır. Uzman hekimlerin özel muayenehanelerinde ve özel polikliniklerde verdikleri hizmetlerde ikinci basamak tedavi hizmetleri kapsamında düşünülebilir.

           - Üçüncü Aşama:

İkinci aşamada da çözülemeyen problemlerin halli için, üçüncü aşama tedavi hizmetleri devreye girer. Bu aşama, bir dalda uzmanlaşmış sağlık personelinin ve gelişmiş teknolojik cihazların bulunduğu sağlık merkezlerinde gerçekleştirilir. Doğum evleri, kanser hastaneleri, göğüs hastalıkları hastaneleri, verem hastaneleri, ruh ve sinir hastalıkları hastaneleri, çocuk hastaneleri, üniversite hastaneleri gibi kurumlar bu tip merkezlerdir. Bu kurumlar sevk zincirinin son halkasıdır.

• 3- İyileştirici Hizmetler:

Bedenen ya da rûhen sakatlık yaşamak suretiyle, iş gücü kaybına uğramış kimselerin, hem tıbbi ve sosyal yönden topluma tekrar kazandırılmalarını hem de başkalarına muhtaç olmadan yaşayabilmelerini hedefleyen sağlık hizmetleridir. Tıbbî rehabilitasyon, bedensel sakatlıkların düzeltilmesiyle ilgilenir. Meslekî rehabilitasyon ise sakatlıkları sebebiyle bir iş yapamayan ya da eski işlerine devam edemeyen kimselere yeni iş öğretmek ve bulmakla ilgilenir. Her iki rehabilite hizmetinde de, hastaların yeni durumlarına uyum sağlamasına yardımcı olmak, bunun için gerekli anlayış ve sabrı göstererek olumlu telkinlerde bulunmak, personelin, en önemli vazifesidir.

Kaynak: Sağlik, Temizlik ve İlk Yardim, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan