Pazar tezgahlarını süsleyen ve mutfağımızdan eksik etmediğimiz yiyeceklerin ana vatanını biliyor musunuz?

Haber: Murat Karadeniz

Hayatımızın vazgeçilmez lezzetleri arasında olan lâkin geçmişini hiç bilmediğimiz yiyecekler yüzyıllar evvel ticaret ve çeşitli girişimlerle birlikte Anadolu'ya taşınmış. Gelin bu yiyecekleri birlikte tanıyalım.

Çay/Uzak Doğu

Çayın ülkemizdeki üretim geçmişi bir asırdan fazladır. Anadolu’ya ilk çay tohumları, Japonya’dan Bursa’ya getirilir ve yapılan yetiştirme denemeleri başarısızlıkla sonuçlanır. 1918’de Batum çevresindeki olumlu sonuçları gören Halkalı Ziraat Okulu öğretmenlerinden Ali Rıza Ertem, Rize ve Artvin’de ilk verimli çay üretimini başarır. Biz çayı daha çok Rizeli sansak da, onun gerçek vatanı Yukarı Birmanya, Güneydoğu Çin ve Orta Vietnam arasında kalan bölgedir.

Domates/Güney ve Orta Amerika

Osmanlı mutfağının vazgeçilmez meyvesi domatesin (evet doğru domates aslında meyve) 19. yüzyıla kadar padişahların sofralarında esâmesi bile okunmuyordu. Artık yaz mevsimini bile beklemeden 12 ay boyunca neredeyse bütün yemeklerde tükettiğimiz domates, Amerika kıtası keşfedilene kadar Avrupa’nın da haberdar olmadığı bir meyveydi.

Patates/Güney Amerika

En çok tükettiğimiz sebzelerden biri olan ve farklı şekillerde pişirilebilen patates 16. asra kadar Anadolu’nun tanışmadığı bitkidir.

Kakao/Güney Amerika, Batı Afrika, Batı Hint Adaları

Çikolata, Osmanlı topraklarına İspanyolların Amerkika’yı fethetmesinden sonra geldi.

Vanilya / Meksika

Günümüzde pasta ve çöreklerin olmazsa olmaz malzemesi vanilya, 17. asra kadar kimsenin haberdar olmadığı bir yiyecekti. Osmanlı tatlılarının niçin çoğunun şerbetten ibâret olduğunu şimdi daha iyi anlayabiliriz.

Patlıcan/Hindistan

Patlıcan, bilinen en eski sebzelerden biridir. 16. asırda Akdeniz'e gelmiş olduğu düşünülüyor.

Mısır/Orta Amerika ve Meksika

Mısır, İstanbul’a 17. asırda Mısır’dan geldiği için ismine önce Mısır buğdayı demişler ve zamanla kısaca mısır olarak kalmış. Asıl vatanı Meksika ve Orta Amerika olan ve her türlüsü lezzetli bu bitkiyi tadamadan fani dünyadan göçüp gitmediğimiz için şanslıyız.

Biber/Meksika

Türk mutfağının vazgeçilmez sebzelerinden biri. Biberin ana vatanı Meksika ve tropikal bölgelerdir. Biberin ülkemize 15-16. asırlar arasında yapılan ticaretle girdiği düşünülüyor.

Turunçgil/Uzak Doğu

Tüm narenciye çeşitleri Uzak Doğu kökenli bitkilerdir. Ülkemizde narenciye tarımının yalnızca 100 senelik bir geçmişi var.

Fasulye/Orta Amerika

Türkiye’nin yerel bakliyatlarından olan fasulyenin Anadolu'da aslında sadece 200 senelik bir geçmişi var.

Ayçiçeği/Güney Amerika

Bugün bilhassa Trakya tarafında yoğun şekilde tarımı yapılan ayçiçeğinin ana vatanı da aslında Güney Amerika. Avrupa’ya 17. asırda geldikten ancak üç asır sonra tanıştığımız ve bu kadar geç buluşunca bir daha çekirdeklerini çitlemeyi hiç bırakmadığımız bitkilerden.

Arapların hediyesi pirinçten, Çin’den İran tâbiyetine geçen şeftâliden, tütünden hiç söz açmayalım.

İslam ve İhsan