Yolculukta seferilik ne zaman sona erer?

Aslî vatana dönüp gelmekle yolculuk hali sona erer. Burada oturmaya niyet edilmese de sonuç değişmez. Vatan-ı ikâmete dönüşte ise, kalmaya niyet gerekir.

Vatan üç kısma ayrılır:

1. Vatan-ı aslî: Bir insanın doğup büyüdüğü veya evlenip içinde yaşamak istediği veya içinde barınmayı kasd edip, başka yeri vatan edinmek istemediği yere “vatan-ı aslî” denir.

2. Vatan-ı ikâmet: Bir kimsenin doğduğu, evlendiği ve yerleşmeye karar verdiği bir yer olmaksızın yalnız içinde on beş günden fazla kalmak istediği yere de “vatan-ı ikâmet” denir.

3. Vatan-ı süknâ: Bir yolcunun, içinde on beş günden az oturmak istediği yer de kendisinin bir “vatan-ı süknâ” sıdır. Bu sonuncuya itibar edilmez. Bununla ne aslî vatan ne de ikâmet vatanı değişmiş, bozulmuş olur.

Seferîlik konusunda bu vatanlar kendi misli ile veya üstü ile bozulur, aşağısı ile bozulmaz. Bu yüzden insanın asıl vatanı olan yer, diğer ikâmet ve süknâ vatanları ile bozulmaz. Yani vatan-ı ikâmette bulunan kimse vatan-ı aslîye dönmekle misafir olmaz. İnsan doğup yerleştiği veya karısının yerleştiği yere varınca seferî olmaz. Sadece gideceği bu yer 90 km.’den uzakta olursa yolculuk sırasında seferî olur, fakat oraya varınca seferîliği kalkar.

Bir kimse yerleştiği yerden, yine sürekli olarak yerleşmek amacıyla başka bir yere giderse gittiği yer vatan-ı aslîsi olur, birinci yer aslî vatanı olmaktan çıkar. Çünkü Hz. Peygamber (s.a.s) Mekke’ye gittiğinde kendisini misafir saymış ve “biz seferîyiz” buyurmuştur.^[1]

Vatan-ı aslî, vatan-ı ikâmetle bozulmaz. Doğduğu veya karısının bulunduğu yerden, öğrencilik, askerlik, işçilik gibi bir amaçla on beş günden fazla kalmak üzere kişiyi seferî yapan uzaklıktaki bir yere giden kimsenin önceki aslî vatanı nitelik değiştirmez. Oraya dönünce üç gün bile kalacak olsa seferî sayılmaz. Çünkü vatan-ı ikâmet, vatan-ı aslî’yi bozmaz.

Bir kimse bir şehirde otururken ailesini nakletmeden başka bir şehirde de evlense, her iki şehir kendisi için asıl vatan olur. Hangisine gitse mukîm sayılır. Vatan-ı ikâmet ise, başka bir vatan-ı ikâmete gitmek veya oradan ayrılıp yolculuğa çıkmak yahut aslî vatana dönmekle bozulur. Yani vatan-ı ikâmetten ayrılan kimse, yeniden buraya döndüğünde on beş günden az kalacaksa seferî sayılır.

On beş günden az kalınacak yer olan vatan-ı süknânın bir önemi yoktur. Kişi orada seferî sayılır. Bu vatan, diğer vatan çeşitlerini değiştirmez. Kişi on beş günden kısa süren ve 90 km.den uzağa yaptığı tüm yolculuklarında, şehrin yerleşim alanları dışına çıktığı andan itibaren ve gittiği yerde seferî sayılır. Bu durum geri dönünceye kadar devam eder.

Cemaatle namazda mukîm, misafir imama uymuşsa, imam iki rekât kılınca selâm verir, mukîm selâm vermeyip namazı dörde tamamlar. Namazı dörde tamamlarken kıyamda bir şey okuması gerekmez, fakat okuyabilir. Çünkü namazın baş tarafını imamla kılmış ve farz kıraat yerine gelmiştir.

Dipnot:

^[1] Şevkânî, age, III, 207.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan