“Şeyhi Olmayanın Şeyhi Şeytandır” Sözünden Maksad Nedir?

“Şeyhi olmayanın şeyhi şeytandır” sözünden maksad nedir? Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz cevaplıyor...

Bâyezîd Bistâmî’ye atfedilen bu söz, eski tasavvuf kitaplarımızdan îtibâren hemen bütün kaynaklarda yer almaktadır. Buradaki “şeyh” kelimesi mutlak mürşid demektir. Bütün uygulamalı ilimlerde o ilmin öğrenilmesi, bir üstâd aracılığı ile olur. O konuya dâir eserler okumak, o ilmi öğrenmek için yetmez. Meselâ İslâmî ilimlerden Kırâat, uygulamalı bir ilim olduğundan fem-i muhsin/yetkili ağızdan öğrenilir. Sâdece tecvîd ve kırâat kitapları okunarak kurrâ olunamaz.

Marangozluk ve kaportacılık gibi işler, futbol gibi oyunlar bile mutlaka bir ustadan öğrenilir. Futbol kitabı yazan biri, iyi bir futbolcu olmayabilir. Marangozluğun kitabını yazan da öyledir. Hattâ tıp fakültesini bitiren kimse nasıl bir uzmanın yanında ihtisas görmeden uzman olamaz ve olmaya kalkıştığında insanları canından ederse, aynı şekilde bir üstâdın yanında tasavvufî eğitim görmeden kendi kendine sûfîlik etmeye kalkışan bir kimse mutlaka yanılır ve şeytanın oyuncağı hâline gelir. Bu sözde kasdedilen “şeyhsizlikten” maksad, tasavvuf ilminin şeyhsiz öğrenilip uygulanamayacağıdır.

Kur’an’ın Kendisi ve Hadîsler İle Din Âlimleri De Mürşiddir

Bu sözün bâzı rivâyetlerinde “şeyhi olmayanın” yerine “mürşidi olmayanın” ifâdesine yer verilmektedir. Zâten şeyh ile mürşid müterâdif/eş anlamlıdır. Genel mânâda düşünülürse bizzat Kur’an’ın kendisi ve hadîsler ile din âlimleri de mürşiddir. Bu duruma göre bunları da mürşid olarak kabûl etmeyen kişinin rehberinin nefsi ya da şeytan olacağı mânâsı anlaşılmaktadır.

Kaynak: Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz, 300 Soruda Tasavvufi Hayat, Erkam Yayınları