Yaz sıcaklarında en lezzetli, en tabiî yoldan susuzluğumuzu gidermek ve ferahlamak için karpuza sarılırız hemen. Hem düşük kalorili, hem serinletici, hem de besleyici özelliklerinden dolayı en ideal gıdalardan biri olan karpuzun az bilinen ve hiç bilinmeyen özelliklerini sizler için derledik.

Merhametlilerin en merhametlisi olan Rabbimiz, bütün nîmetlerini ihtiyacımıza göre, en doğru zamanda ve en lüzumlu şekilde yaratmıştır. O kara topraktan, rengarenk görünümde ve değişik tatlarda bize sunulan yiyecekler ve onların sunuluş şekilleri yok mu?! Hepsi birbirinden farklı ve muhteşem…

Meselâ meyvelerin o çok ilginç ambalajlarını, bilmem hiç fark ettiniz mi? Kimisi içi dışından görülen, parlak ve şeffaf… Üzüm ve kiraz gibi... Kimi çift ambalajlı... Âdeta kalın koruyucu bir karton ve sonra da iç bölmeler... Portakal, limon ve greyfurtta olduğu gibi... Kimi sürpriz paketli… Hiç görmesek; nar kutusundan yüzlerce paketlenmiş tanecik çıkacağını tahmin edemeyiz. Karpuzun da çok değişik bir ambalajı var. Renk olarak, tat olarak içiyle dışı çok farklı... Dışı ne kadar yeşilse, içi o kadar kırmızı inadına...

DÜNYADA 500 ÇEŞİT KARPUZ YETİŞİYOR

Sıcakların başladığı bugünlerde en lezzetli, en tabiî yoldan susuzluğumuzu gidermek ve ferahlamak için hiç birimizin karpuza “hayır!” diyeceğini düşünmüyorum. Hattâ hoş bir kır gezisinin, tatlı ve sulu bir karpuzla mükemmelleştiğinden yana hiç şüphemiz yok. Öyleyse hem düşük kalorili, hem serinletici, hem de besleyici özelliklerinden dolayı en ideal gıdalardan biri olan karpuzdan biraz bahsetmeye değer…

Latince ismi, “Citrullus Vulgaris” olan karpuz, kabakgillerdendir. Anayurdu Afrika’nın tropikal bölgeleridir. Mısır’daki antik kalıntılardaki duvar resimlerinde karpuz resmedilmiştir. Daha sonra ticarî gemilerle Akdeniz ülkelerine yayılmıştır.

Bugün dünyada yaklaşık 500 çeşit karpuz yetişmektedir. Bunlar; karpuzun kabuk ve çekirdeklerinin biçimine, rengine ve ağırlığına göre farklılık gösterir. Karpuz, yıl içinde Mayıs ayından Eylüle kadar piyasada bulunduğu gibi, özellikle Temmuz ortasından Ağustos sonuna kadar en ucuz ve bol miktarda tüketilir.

KARPUZUN GIDA DEĞERİ

Karpuz, bünyesinde % 93-95 oranında su bulundurduğu için, vücudun su ihtiyacını karşılamada bir numaralı meyvedir. Bununla birlikte besleyici değeri yüksek ve kalorisi de en düşük meyvelerdendir.

Karpuzun yenilebilen 100 gramı için 26 kcal enerji içerdiği düşünülürse, zayıflama diyetlerinde ve şeker hastalığında beslenme programının dışına atılması, karpuza karşı bir haksızlık mânâsına gelmektedir. Yağ ve kolesterol içermeyen karpuz için bir tek dikkat edilmesi gereken konu, tüketim miktarı ve sıklığıdır. Tek seferde aşırı miktarda yenilmediği sürece herhangi bir sıkıntı vermeyeceği söylenebilir.

Karpuz A, B ve C vitamini ile potasyum, kalsiyum ve demir minerali içermektedir. 1 orta boy dilimlenmiş karpuzla, günlük C vitamini ihtiyacımızın % 70-75’ini karşılayabiliriz. Bilindiği üzere C vitamini antioksidan özelliği olan bir vitamindir. Bu özelliği sebebiyle de kansere karşı koruyucu tesiri vardır.

Karpuz, en iyi bilinen antioksidanlardan olan “beta-karoten” ve “lykopen”i de bünyesinde bulundurmakla, vücudun kansere karşı koruyucu tesirini kat kat artırır.

Böbrek fonksiyonlarını düzenleyerek, fazla olan ürenin vücuttan atılmasını sağlar. Aynı zamanda böbrek taşı ve kumunun atımında da idrar söktürücü özelliğinden dolayı yardımcıdır.

Yüksek miktarda potasyum içermesine bağlı olarak, kalp fonksiyonlarını düzenler. Sıcaklığa bağlı, yükselen kan basıncını dengelemeyi sağlar. Hipertansiyonu olan kimselerin, ara öğünlerde karpuz tercih etmeleri, tansiyonun yükselmesini önlemeye yardımcı olacaktır.

İçerdiği lif oranının yüksek olması, bağırsak hareketlerinin düzenlenmesini sağlar ve bağırsak kanserine karşı koruyucu tesir yapar.

Karpuz, bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıklara karşı direnci artırır. Yüksek miktarda su ihtiva etmesiyle karpuz, cildi besler ve nem ihtiyacını karşılamada yardımcı olur.

KARPUZ ÇEKİRDEĞİ YENİR Mİ?

Uzmanlar, karpuzun aç karnına ya da öğün aralarında çekirdekleriyle yenilmesini tavsiye ediyor. Karpuzun bu şekilde tüketilmesi, böbreklerden kalbe kadar birçok fayda sağlar.

Karpuz çekirdeği içinde bulunan “cucurbocitrin” adlı madde, kan basıncını düşürmeye yardımcı olur. Özellikle yüksek tansiyon şikâyeti olan hastalar için birebirdir. Buna ilave olarak iyi bir idrar söktürücüdür, idrar yollarını temizler. Bütün bu özellikleri sayesinde böbrek fonksiyonlarını düzenler. Fakat karpuzu çekirdekleriyle birlikte ve çekirdekleri dişlerimizle kırarak yemeliyiz. Çekirdekleri kırıldığında faydası daha da artar.

Karpuz çekirdeğinin mideyi ağrıttığına dair yanlış bir söylenti var. Çok çok aşırı tüketilmediği takdirde karpuz çekirdeğinin mideye hiçbir zararı yoktur. Ayrıca karpuzun içindeki 'likopen' maddesi de kalbi enfarktüsten korumaktadır.

Karpuz çekirdeği yutmanın apandisit problemlerine sebep olup olmayacağı çok sorulur. Karpuz çekirdeğinin mutlaka çiğnenmesi gerekir. Çiğnenmeyip fazla miktarda yutulan karpuz çekirdekleri, çok küçük bir ihtimal de olsa apandisitte tıkanmaya yol açabilir. Ancak bu, çok ender rastlanabilecek bir durumdur ve endişe edilmemelidir.

Karpuz çekirdeğinin ilginç bir özelliği daha vardır. Günümüzde, atılan karpuz çekirdeklerinin (ve onun yağının) işlenmesi sonucu biodizel olarak yakıt üretilebilmekte ve dizel araçlarda, normal motorinden farklı olmaksızın kullanılabilmektedir.

KARPUZ SEÇERKEN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ? 

Karpuz seçmek, ayrı bir uzmanlık alanıdır. Gerçi bilen bilmeyen herkes, karpuz alırken şöyle birkaç tanesine şaplak atmadan durmaz. Ama aslında neye baktığının kendisi de farkında değildir.

Yapılan iş doğrudur. Yani karpuz seçmenin püf noktalarından biri, vurduğunuz zaman aldığınız sestir. Karpuzun sesi, sanki dokunsan patlayacakmış gibi olmalıdır. Bunun ne anlama geldiği kolay anlatılamaz. Böyle bir karpuz, kesmeye başladığınız an, kendine has sesiyle patır kütür çatlar. İşte iyi bir karpuz seçtiniz demektir.

Tatlı, sulu ve olgun bir karpuz seçmek için birkaç noktaya daha dikkat etmeliyiz. Kabuğunun rengi parlak değil, mat olmalı ve tırnağınızla hafifçe kazıdığınızda yeşil kısım kolayca çıkmalıdır. Şekli simetrik olmalıdır. Toprağa oturan kısmının rengi açık sarı olmalı, beyaz veya yeşil olmamalıdır. Olgun karpuz oda sıcaklığında tutulmalıdır. Ancak çok uzun bir süre değil. Buzdolabında bir hafta süreyle saklanabilir.

Eğer kesmece karpuz alacaksanız, içinin renginin parlak kırmızı, çekirdeklerinin de koyu kahverengi veya siyah renkte olmasına dikkat edin. Çok fazla beyaz çekirdek, karpuzun olgunlaşmadan toplandığını gösterir.

Hormonlu karpuzlarda da karpuzların çekirdek yerleri boştur ve yenildiği zaman nişasta kokusu hissedilir. Âfiyet, şifâ olsun.

Kaynak: Nejla Baş, Şebnem Dergisi, Ağustos 2015, 126. Sayı

İslam ve İhsan