Her yıl 24 Kasım Öğretmenler Günü’ndeki buluşmaları, her iki taraftan yazarların yazdıkları kitapların ortak tanıtım günleri, ortak konserler, geceler takip etmiş. Bu buluşmalarda ortaya çıkan bir gerçek ise Türkçe’nin günlük hayattaki kullanımı konusunda ciddi farklar olduğu. Toraman’ın gözlemi Bulgaristan Türklerindeki ürkeklik olmuş:

"Türkçeyi ve Türklüklerini öne çıkarmaktan ürküyorlardı. Kendi aralarında Bulgarca konuşuyorlardı. Biz gittiğimiz zaman sanki Gümülcine’nin bir mahallesinde gibi kendilerini hissetmeye başladılar. Bizim gidişimizle müthiş bir etkileşim oldu, cesaret moral kaynağı oldu. Dört ayrı ortak kitap tanıtımı yaptık. Katılım her seferinde arttı."

Sami Ali Toraman, Bulgaristan’daki Türklerin kimliğinin ikinci plana atıldığını gözlemlediğini de söylüyor:

"Komünizmin faydası da olmuş, eğitimsiz insan neredeyse yok. Burada eğitim engellenmeye çalışılırken orada en ücra köylere okullar kurulmuş. Burada bir Türk ile Yunanlı’nın evlenmesi binde bir ise orada daha çok evlenmeler olmuş. Bu eğitim onları entellektüel yapabilmiş. Onlara kimliği ikinci plana atmasını öğretmiş. Entegrasyonu biraz geçmişler gibi."

Toraman’ın bir diğer gözlemi de Bulgaristan’da Türkçe kitap okuma oranının arttığı ve yavaş yavaş kabuklarını kırmaya başladıkları şeklinde.

Gümülcine’den görünen Kırcaali bu şekilde. Peki 70 yıl sonraki karşılaşmaya ilişkin Bulgaristan yani Kırcaali cephesinin gözlemleri neler? Bu sorunun yanıtı için de Filibe Üniversitesi öğretim üyesi olan, aynı zamanda da Güney Bulgaristan Türkçe Öğretmenleri Derneği Başkanı Doçent Doktor Harun Bekir ile konuştuk. Kırcaali’de yaşayan Bekir, Gümülcineli eğitim camiası ile iç içe. Karşılıklı yapılan panellere katılan ve ciddi bir kültürel bir alışverişin olduğunu düşünen Bekir, anadilde eğitim konusunda iki ülke arasındaki yapısal farklılığa dikkat çekiyor:

"Okullar farklı statüde. Onların Lozan Anlaşması ile sahip oldukları azınlık okulları var, biz de azınlık okulları yok. Ortak sorunlar olarak, kitap eksikliği, öğrencilerin yeterince anadilde eğitim alınamaması sayılabilir."

Harun Bekir, iki toplumun farklı şekillenmesinde iki devletin farklı azınlık politikaları yattığı görüşünde:

"Dışa kapalı bir toplumsa iletişim dili daha çok Türkçe oluyor. Bulgaristan’daki Türk toplumu Yunanistan’daki Türk toplumu kadar içe kapalı değil. Diğer etnik gruplarla, devletin kurumları ile daha çok iletişim içerisinde. Buradaki Türkler, Yunanistan’a göre daha entegre. Orada bu kadar entegre değiller. Bu durum toplumun isteği ile şekillenmemiş. Onların entegre olmalarına devlet izin vermemiş, entegre olmalarını istememiş. Bu durumda Yunanistan’daki Türkler’de kimliklerine daha çok sahip çıkma refleksi çıkmış. Buradaki toplum daha entegre olmuş desek de bazı değerlerini kaybetme eğilimi de var."

Harun Bekir, geçmişte Yunanistan’ın Türkleri silme, Bulgaristan’ın ise asimile etme çabası içinde politikalar yürüttüğünü söylüyor:

"Oradaki Türk toplumunun Lozan Anlaşması’ndan kaynaklanan bir statüsü var. O statü içerisinde oradaki devlet ve toplum onları yabancı unsur gibi görüyor, devamlı baskı ve sınırlamalarla oradaki Türk toplumunu devlet dışına itmek istiyor. İstihdamını sağlamıyor, engelliyor. Toplum oradan yok olsun diye. Burada ise geçmişe baktığımızda devlet buradaki toplumu entegre etmek hatta asimile etmek istiyordu. Önce buradaki azınlık okulları kapatıldı, Bulgar okulları ile birleştirildi. Aşama aşama gidildi Türklerin zorla isimlerinin değiştirilmesi artık zirveydi."

Harun Bekir’e Bulgaristan’daki Türklerin kendi aralarında Bulgarca konuşmasını da yagırgamamak gerekli:

"Bulgaristan’daki Türklerin kendi aralarında Bulgarca konuşmalarını doğal kaşılamak lâzım. Eğitimini tamamen Bulgarca almış bir kişi kendisini ifade etme gücünü Bulgarca da görüyor. Bunu da kötü görmemek lâzım, bir ülkede yaşadığımızda o ülkenin resmi dilini mutlaka bilmeniz gerekiyor. Türk toplumunun az olduğu yerde asimilasyon riski var ama Kırcaali gibi bir yerde çoğunluk olduğu yerde asimilasyondan bahsedilemez."

Gümülcine ve Kırcaali’nin 70 yıllık kopuşunun ardından yeniden buluşmasının iki toplumun kanaat önderleri tarafından değerlendirilmesi bu şekilde. Farklılaşmalara rağmen iki taraftan da duyduğumuz ortak cümle aynı atasözlerinin ve deyimlerin hâlâ iki tarafta da geçerliliğini koruduğu şeklinde. İki tarafın edebiyatı ile içli dışlı olan Sami Ali Toraman iki tarafın şairlerinin ortak kelimelerini de çıkarmış:

"İki taraftan da hasret, ayrılık, özlem kelimelerini kullanmayan Rodop dağlarını ve Arda boylarını konu etmeyen bir tane şair yok."

Kaynak: Al Jazeera Türk