Son nefes; buğusuz, berrak bir ayna gibidir. İnsan kendisini en doğru şekilde son nefesinde tanır. O anda güzellikleri ve çirkinlikleriyle bütün bir ömrü, kalp gözünün önünde sergilenir. O an, gözlere ve kulaklara hiçbir itiraz ve gaflet perdesi de inemez. Bilâkis bütün perdeler kalkar ve her türlü îtiraf; aklı ve vicdanı derin bir pişmanlık iklimine sokar. Bu sebeple insanoğlu için ölüm ânından daha ibretli bir manzara yoktur.

NASIL YAŞADIYSAN ÖYLE ÖLÜRSÜN

Hadîs-i şerîfte:

“Kişi yaşadığı hâl üzere ölür ve öldüğü hâl üzere haşrolunur.” buyrulur. (Münâvî, Feyzü’l-Kadîr, V, 663)

Yâni gönüller, yaşarken en çok ne ile meşgul olmuş ise, ölürken de ekseriyetle onunla meşgul olur. Bu meşgûliyeti de ahretteki durumuna dâir ipucu verir. Bunun müsbet-menfî sayısız misalleri vardır.

Rebî bin Haysem -rahmetullâhi aleyh- bu husustaki bir müşâhedesini şöyle nakleder:

“Bir keresinde can çekişen bir adamın yanında bulunmuştum. Ben; “Lâ ilâhe illallâh!” deyip telkin verdikçe o, sanki kelime- i tevhîdi duymuyor, para sayar gibi parmaklarıyla birtakım hesaplar yapıyordu.”

İşte bu hikmete binâendir ki eskiler; «Su testisi su yolunda kırılır...» demişlerdir.

KEŞKE KAVMİM BUNU BİLSEYDİ...

Kur’ân-ı Kerîm, son nefesinde ebedî kurtuluşa erme mücâdelesi veren îman kahramanlarını ve nâil oldukları mükâfatları, birer ibret levhası hâlinde sergilemektedir. Bunlardan biri de Ashâb-ı Karye’den Habîb-i Neccâr’dır. O sâlih zât, îmânı ve irşâdı sebebiyle taşlanarak katledilmişti. Fakat bu dünyaya âit perdelerin kapandığı son nefesinde, gideceği âleme âit perdeler açılıp nâil olacağı lutuflar kendisine gösterilince o, kavminin gafletine acıyarak:

“...Keşke kavmim bunu bilseydi!..” (Yâsîn, 26) dedi. Zîrâ kendisine, fânî âlemdeki taşlanmasının karşılığında sonsuz bir saâdet bahşedilmişti.

Son nefes aynasında huzur veren manzaralar seyredebilmemiz için Rabbimizin râzı olduğu bir hayat yaşamamız şarttır. Hadîs-i şerîfte buyrulur:

“Bir kimse son nefeste (hâlis bir kalb ile) kelime-i tevhîd getirirse, cennete girer...” (Hâkim, Müstedrek, I, 503)

Yâni ömrümüz boyunca kelime-i tevhîdin muhtevâsı içinde yaşayabilirsek, son demde onunla Hakk’a yolculuk edebiliriz. Çünkü dünya hayatında yaşadıklarımız, son nefesimizin; son nefesimiz de âhiretteki hâlimizin tercümânı gibidir.

ALLAH'IN RAHMETİNDEN ÜMİDİNİ KESME

Fakat bu hususta bâzı istisnâ tecellîler de yok değildir. Yâni bir kul, son nefesini îmân ile verebilmek için her ne kadar sâlih amellerle dolu bir hayat sürmeliyse de buna güvenerek Allâh’ın rahmetine nâil olacağına kesin gözüyle bakmamalıdır. Bunun zıddına bir kul da düştüğü günahlara ve süflî hayata bakarak Allâh’ın rahmetinden ümîdini de kesmemelidir. Zîrâ son nefesin ne şekilde olacağı, ilâhî bir sırdır.

Allah dostu Süfyân-ı Sevrî Hazretleri’nin genç yaşta beli bükülmüştü. Sebebini soranlara şöyle derdi:

“–Kendisinden ilim tahsil ettiğim bir hocam vardı. Vefâtı esnâsında ona telkinde bulunduğum hâlde bir türlü kelîme-i tevhîdi söyleyemedi. İşte bu hâli görmek, benim belimi büktü.” Son nefes husûsunda peygamberler hâricinde hiç kimse teminat altında değildir. Hâttâ Yûsuf u’ın Cenâb-ı Hakk’a:

“…(Ey Allâh’ım!) Benim canımı Müslüman olarak al ve beni sâlihler zümresine ilhâk eyle!” (Yûsuf, 101) diye ilticâ etmesi, bizler için son derece ibretlidir.

Bu sebeple mü’min, havf ve recâ (korku ve ümid) duyguları arasında son nefes imtihanına hazırlanmaya gayret etmelidir.

HAYATINI SON NEFESİ DÜŞÜNEREK YAŞA

Âyet-i kerîmede buyrulur:

“(Ey İnsanlar!) Sakın dünya hayatı sizi aldatmasın ve şeytan, Allâh’ın affına güvendirerek sizi kandırmasın.” (Lokmân, 33)

Hadîs-i şerîfte de şöyle buyrulur:

“Bir kimse uzun zaman cennetliklerin amelini işler, sonra ameli cehennemliklerin ameliyle sona erdirilir. Bir kimsede uzun zaman cehennemliklerin amelini işler, sonra ameli cennetliklerin ameliyle hitâma erdirilir.” (Müs lim, Ka der, 11)

Îman selâmetiyle âhirete intikal edebilmek husûsunda kulun mutlak bir emniyet veya mutlak bir yeis/ümitsizlik duygusu içinde bulunması yanlıştır. Çünkü son nefeste vâkî olacak durumu hiç kimse bilemez. Bu sebeple hayatı korku ve ümit duyguları içinde, bir mayın tarlasında yürür gibi büyük bir teyakkuzla yaşamak gerekir.

Dolayısıyla âkıbetimiz hakkında fazla ümîde kapılıp gevşememeli, buna mukâbil fazla korkuya kapılıp ümitsiz de olmamalıyız. Hayatımızı büyük bir dikkatle yaşamalıyız. Cenâb-ı Hakk’ın rızâsının da gadabının da bazen çok büyük, bazen orta, bazen çok küçük görünen şeylerde gizli olabileceğini hatırımızdan çıkarmamalıyız.

HER AN ÖLÜMÜ HATIRLA

Nitekim Peygamber Efendimiz’in bildirdiği üzere, susuzluktan soluyan bir köpeğe su veren günahkâr biri, sırf bu merhamet tezâhürü sebebiyle affedilerek cennetlik olmuştur. Buna mukâbil, kedisine merhametsiz davranarak, onun açlığına aldırış etmeyen ibâdet ehli biri de cehenneme dûçâr olmuştur.

Her insan başına gelen büyük-küçük pek çok lutuf ve kahır tecellîleriyle imtihan edilmektedir. Şâyet biz, dünyanın imtihan diyarı olduğunu unutursak, her musîbet ve hattâ her nîmet, bizim için başlı başına bir âfet kesilir. Aksine biz, dünyanın fânîliğini, ölümün hakikat olduğunu ve âhiretin ebedîliğini her an hatırlarsak, nîmetler de, felâketler de bizi Cenâb-ı Hakk’a yaklaştıran birer lutuf vesîlesi hâline gelir.

ÖLÜM'Ü HATIRLATAN AYETLER

Hak Teâlâ birçok âyet-i kerîmede, dünya hayâtını imtihan gâyesiyle yarattığını hatırlatmaktadır. Gaflete dalarak asıl gâyemizi unutma ihtimâlimize karşı birer ilâhî îkaz durumundaki bu âyet-i kerîmelerde şöyle buyrulmaktadır:

“Her canlı ölümü tadar. Bir imtihan olarak sizi hayırla da şerle de deniyoruz. Ve siz ancak Biz’e döndürüleceksiniz.” (el- Enbiyâ, 35)

“O ki, hanginizin daha güzel davranacağını denemek için ölümü ve hayatı yaratmıştır...” (el-Mülk, 2)

“Ey îmân edenler! Allah’tan, O’na yaraşır bir takvâ ile korkun ve ancak müslümanlar olarak can verin!” (Âl-i İmrân, 102)

Hayatın gâyesi, güzel bir kul olarak yaşamak ve güzel bir kul olarak can verebilmektir. Zîrâ hedef, Cenâb-ı Hakk’ın beşeriyete armağan ettiği, Hazret-i Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in zarif ve duygulu hayatından hisse alıp; rakik, ince ve hassas bir kul olabilmektir.

Cüneyd-i Bağdâdî Hazretleri’nin şu nasihati ne büyük bir îkazdır:

“Dünyanın bir saati, kıyâmetin bin senesinden daha kıymetlidir. Zîrâ orada kurtuluşa kavuşturacak bir amel yapılamaz.”

Her insan; dünya hayatında mânevî gidişâtına ve nereye hazırlandığına dikkat etmek mecbûriyetindedir. Bunun muhâsebesini de son nefesine bırakmayıp ömrü boyunca bu hassâsiyetle yaşamalıdır. Zîrâ kâr ve zarar, kazanç ve kayıp keyfiyetleri dünya hayâtına âittir. Ecel gelip çattıktan sonra artık ne bir kazanç, ne de bir kayıp söz konusudur.

Hâl böyleyken hayatın sürprizleri ve iniş-çıkışları içinde gaflete sürüklenip ölümün derin ve sessiz feryatlarına kulak vermemek ve bir gün kendimizin de o kapıdan geçeceğimizi hesâba katmadan yaşamak, ne hazindir.

SALİH KULLARIN TEFEKKÜR-İ MEVT HASSASİYETİ

Allah dostu ârif kullar ise, tefekkür-i mevt ile hayatını âdeta ölümün koynunda yaşarcasına bir ömür sürerek :“ölmeden evvel ölünüz” sırrına ermişlerdir. Yâni nefsânî arzularını asgarîye indirip rûhânî istîdatlarını inkişâf ettirerek Hakk’ın dostluğuna nâil olmuşlardır. Böyle sâlih kulların, kıyâmette korku ve hüzünden selâmette olacakları, ilâhî bir vaaddir. Ardında ebedî âlemin gizlendiği esrarlı bir perde olan ölüm, Allâh’ın lutfu ile son nefes hazırlığına muvaffak olabilen böyle kullar için büyük bir saâdettir. Asıl mârifet de, Allâh’ın lutfettiği bu can emânetini, son nefeste aynı sâfiyetiyle iâde edebilmektir. Şâir Necip Fâzıl’ın dediği gibi:

O demde ki perdeler kalkar, perdeler iner;

Azrâil’e “hoş geldin” diyebilmekte hüner!..

İşte bütün mesele, can emânetini ömrün son deminde neş’e ve huzurla Allâh’a takdîm edebilmek, yâni herkesin korkulu rüyâsı olan o demde sevinç duyarak: «Rabbim, Sana geliyorum!..» diyebilmektir. Bu bahtiyarlığa erebilmek için de benlik ve ihtiraslardan kurtularak ilâhî emirler doğrultusunda bir hayat yaşamak şarttır.

ÖLÜMLE BARIŞIK YAŞAMAK MÜMKÜN MÜ ?

Gerçek bir mü’min, ölümle barışık insandır. Zîrâ ona hazırlıklı olarak yaşadığından, gönlü huzurludur. Son nefesin en güzel ânımız olabilmesi, Hakk’a muhabbetle dolu bir gönle sahip olabilmemize bağlıdır. Aksi takdirde “dünya muhabbeti ve ölümden nefret” ile son bulan bir hayat, hüsran ile neticelenir.

Âyet-i kerîmede buyrulur:

“(İnsanlar) kıyâmeti gördükleri gün dünyada ancak bir akşam yahut bir kuşluk vakti kadar kalmış olduklarını sanırlar...” (en-Nâziât, 46)

Dolayısıyla bütün yapacağımız, bu kadar kısa olan ömrümüzü Hakk’a kulluk, ibâdet ve tâatle değerlendirmekten ibârettir. Cenâb-ı Hak, son nefesimizi, ebedî âlemdeki ilâhî lutufları seyredeceğimiz bir vuslat penceresi kılsın...

Âmîn!..

KAYNAK: Osman Nuri TOPBAŞ, 40 Soru 40 Cevap, Erkam Yayınları, 2011, İstanbul

İslam ve İhsan