Suda Yaşayıp Eti Yenen ve Yenmeyen Hayvanlar
Suda yaşayan hayvanlardan eti yenen ve yenmeyenler hangileridir? Hem suda hem karada yaşayan hayvanlar yenir mi? Suda yaşayan hayvanlardan eti yenen ve yenmeyenler.
Kur’an-ı Kerîm’de deniz avının ve denizden elde edilen yiyeceğin helâl olduğu bildirilmiş,[1] Hz. Peygamber de denizle ilgili olarak sorulan bir soruya, “Onun suyu temiz, ölüsü helâldir.” şeklinde cevap vermiştir.[2] Deniz ürünleri konusunda da âyet ve hadislerde açıklık bulunmayan yerde asıl olan mübahlıktır.
Buna göre balık çeşidine girmek şartıyla sürekli suda yaşayan ve karada yaşaması mümkün olmayan hayvanların hepsi helâldir. Bunlarda boğazlama işlemine de gerek yoktur. Ancak Hanefîlere göre kendiliğinden ölmüş ve su yüzüne çıkmış olan balıklar yenmez. Hanefîler bu konuda Kur’an’daki “meyte (ölmüş hayvan eti)” sözcüğünün mutlak anlamına dayanmışlardır.[3] Çünkü ne zaman öldüğü belli olmayınca insan sağlığı için böyle bir balık risk taşır. Fakat suyun çok sıcak veya çok soğuk olmasından, buzlar arasına sıkışmaktan, su içine hapsedilmekten ve suyun çekilmesinden ötürü ölen balıklar kendiliğinden ölmüş sayılmaz, yenebilir. Ancak ölümünün üzerinden zaman geçmiş olur ve etinde bozulma belirtileri görülürse yenmez.
SUDA YAŞAYAN HAYVANLARDAN ETİ YENEN VE YENMEYENLER
Kalkan balığı, sazan balığı, yunus balığı, yılan balığı gibi, balık adını taşıyan ve balığa benzeyen her su ürünü hayvanın eti yenir. Bunun dışında kalan su hayvanları tiksinti veren hayvanlardan sayılır ve “habâis” kapsamına girer. Bu yüzden yenilmesi caiz olmaz. Mesela; yengeç, midye, istiridye, ıstakoz, salyangoz, su kaplumbağası bunlar arasındadır. Yine; deniz aygırı, deniz aslanı gibi balık suretinde olmayan hayvanların etleri de yenilmez.
“DENİZİN SUYU TEMİZ, ÖLÜSÜ HELALDİR” HADİSİ
Hanefîler dışındaki üç mezhebe göre, sadece suda yaşayan her türlü hayvan –kendiliğinden ölmüş olsa bile-yenebilir, helâldir. Dayandıkları delil; “denizin suyu temiz, ölüsü helâldir.” [4] hadisidir.
Şâfilere göre yalnız suda yaşayıp karada yaşaması mümkün olmayan canlılar balık suretinde olmasa da helâldir.
MEZHEPLERE GÖRE HEM SUDA HEM KARADA YAŞAYAN HAYVANLAR YENİR Mİ?
Hem karada hem suda yaşayan kurbağa, yengeç, kamlumbağa, yılan ve timsah gibi hayvanların eti konusunda üç görüş vardır.
a) Hanefî ve Şâfiler’e göre bunları yemek helâl değildir.
b) Mâlikîler’e göre bu tür hayvanlar yenebilir, helâldir.
c) Hanbelîler’e göre timsah, kurbağa ve kaplumbağanın yenmesi helâl değil, diğerleri yenebilir. Ancak bunlardan akıcı kanı olan kaplumbağa ve su aygırı gibi hayvanlar için boğazlama işlemi gerekir. Yengecin akıcı kanı olmamakla birlikte, mezhepte yaygın görüşe göre, herhangi bir yerinin kesilerek boğazlama işlemi yapılması gerekir.[5]
Dipnotlar:
[1] Mâide, 5/96; Fâtır, 35/12. [2] Ebû Dâvud, Tahâre, 41; Tirmizî, Tahâre, 52. [3] bk. Mâide, 5/32 [4] Ebû Dâvud, Tahâre, 41; Tirmizî, Tahâre, 52. [5] Komisyon, İlmihal, II, 42.
Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları