Sultan 2. Murat kimdir? Haçlıları titreten Hakan, Balkanların Fatihi, zaferden zafere koşan Sultan 2. Murat’ın hayatı, dönemi, olayları.

Fatih Sultan Mehmet’in babası Sultan 2. Murat’ın kısaca hayatı...

SULTAN 2. MURAT’IN KISACA HAYATI - 2. Murat Kısaca Kimdir?

Sultan 2. Murat 1402 yılında doğdu. Babası Çelebi Mehmet, annesi Dulkadiroğulları’ndan Süli Bey’in kızı Emine Hatun’dur. Uzun boylu, beyaz tenli, doğan burunlu ve güzel yüzlü bir Padişahtı. Çok güzel konuşurdu. Kendisinin en büyük mutluluğu, Fatih Sultan Mehmet gibi eşine az rastlanacak bir insanın Babası olmaktı. Sultan İkinci Murat, sakin ve huzurlu bir hayat yaşamayı arzu eden, fakat gerektiği takdirde çok hareketli, cesur ve hiçbir şeyden yılmayan bir kişiliğe sahipti. Avrupalılar, Onun, istediği takdirde bütün Avrupa’yı fethedebilecek bir kimse olduğunu kabul etmişlerdir. Otuz yıllık saltanatı süresince, ülkesini çok büyük bir şan ve şerefle idare ederek, emri altında bulunan herkesin sevgisini kazandı. Dindar, âdil ve lütufkâr bir padişahtı. Çocukluğu Amasya’da geçen Sultan İkinci Murat, tahta çıktığında on dokuz yaşındaydı. 3 Şubat 1451 târihinde vefat etmiştir.

Erkek çocukları: Fatih Sultan Mehmet, Ahmet, Alâeddin, Orhan, Hasan.

Kız çocukları: Şehzade ve Fatma Hatun.

Osmanlı Devleti’ni eski gücüne kavuşturan Sultan 2. Murat’ın hayatı.

SULTAN 2. MURAT’IN HAYATI (1421 - 1451) - 2. Murat Kimdir?

Sultan 2. Murat, (1404-1451) yılları arasında hüküm süren altıncı Osmanlı Sultanıdır. Babası 1. Mehmet (Çelebi), annesi Dulkadiroğulları Beyi Nasireddin Muhammed Bey’in kızı Emine Hatun’dur. Babasının vefatı üzerine tahta geçen 2. Murat, o sırada 18 yaşındaydı. Yaptığı ilk icrâati, babasının cenazesini Yeşil Câmiî Türbesi’ne defnettirmek oldu. Zîrâ Osmanlı’da tahta çıkan Sultanın ilk emri, selefinin defni idi.

• Osmanlı’da ilk kılıç kuşanma merasimi

Cenâzenin defninden birgün sonra, SultanYıldırım Beyazıt’ın damadı olan Emîr Sultan Buhârî Hazretleri, 2. Murat’a kılıç kuşandırdı. Böylece, yüzyıllarca devam edecek kılıç kuşanma merasimlerinin ilki, bir mânâ sultanı tarafından gerçekleştirilmiş oldu.

• Osmanlı’da sultanlık alameti

Osmanlı’da Sultanlık alâmeti taç değildir. Her ne kadar lakab olarak “tâc-dâr” kelimesi, resmî metinlerde geçerse de, bir Sultanın Sultanlığı, bey’at ve kılıç kuşanma ile gerçekleşirdi. Bu, 36. Osmanlı Sultanı olan Sultan Vahîdüddîn’e kadar hep böyle devam etmiştir.

• Kılıç alayı

İstanbul’un Fethi’nden sonra kılıç kuşanma mahalli, Eyüp Sultan Hazretlerinin Türbesi idi. Bunun için yapılan merasime “kılıç alayı” denirdi.

• Hz. Ömer’in kılıcını kuşandı

Yeni Sultanın taktığı kılıç, Topkapı Saray-ı Hümâyûnu’nda muhâfaza edilen Hz. Ömer’e âit kılıçtı. Bu kılıcı, pâdişâha devrin en mûteber dîn adamı takar, sonra da cehrî bir duâ ile pâdişâh tebrîk edilirdi. Ecnebîlerin tebrîkleri için Edirnekapı surlarının iç tarafına bir otağ-ı hümâyûn kurulurdu. Çünkü 1839 “Tanzimat Fermanı”na kadar Eyüp havâlîsine gayrimüslim ayağı bastırılmazdı.

Çünkü bu havâlîde bilinen ve bilinmeyen birçok sahâbî medfûndur. Yâni bu arâzî, mübârek sahâbî kanlarıyla sulanmış ve onlara meşhed olmuştu. Sultan, ecnebîlerin tebriklerini kabûl ettikten sonra yeniçeri kışlalarına giderdi. Yeniçeri kışlaları, Zeyrek ve Şehzâdebaşı’ndan başlar, Karaköy’e kadar uzanırdı. Merkez binâ Karaköy’deydi. “Orta” tabiriyle ifâde edilen yeniçeri tabur veya tümenlerinin bir numaralı askeri Sultandı. Yeniçeri ordusu, bir nevî hassa ordusu mevkîinde idi.

İLK SEFER ROMA ÜZERİNE

Ecnebî tebrîklerini kabul ettikten sonra Yeniçeri kışlalarının merkez binâsına gelen Sultana, Yeniçeri ağası, bir kupa şerbet ikrâm ederdi. Hazır olan kesedar da, boşalan kupayı altınla doldururdu.

Yeniçeri ağası, bunu alıp geri geri huzurdan çekilirken: “–Asker kullarının siz Sultan Hazretlerinden niyâzı oldur ki, ilk seferimiz Batı Roma üzerine ola!..” derdi. Sultan da: “–İnşâallâh!..” sözüyle bu talebe iştirâk ederdi. Ardından bütün askerler hep bir ağızdan: “–İnşâallâh!..” diye bağırır ve böylece merâsim biterdi. Bu an’ane de, 1826 yılında Yeniçeriliğin ilgasına kadar hep böyle devam etmiştir.

2. Murat Han tahta geçince, Bizans imparatoru, onun cülûsunu tebrikle beraber Sultanın kardeşlerinin kendilerine verilmesini istedi. Bu teklîfe karşı Sultan II. Murat’ın cevabı gâyet vakur ve kesin oldu. Bayezît Paşa vasıtasıyla Bizans elçilerine şöyle dedi: “–Bizans hükümdarına söyleyiniz! Bir Müslüman evlâdının gayr-i müslimler nezdinde terbiye edilmesi, şerîat-i Muhammediyye’ye muvâfık değildir. Yine hükümdarınıza söyleyin ki, bir daha bu tür talepleriyle dostâne münâsebetlerimizi ihlâl eylemesin!..”

DÜZMECE MUSTAFA OLAYI

2. Murat Han’ın bu davranışı üzerine Bizans, elinde bulundurduğu Şehzâde Mustafa’yı (Sultanın amcasını) tahrîk ederek Osmanlı’yı parçalamak istediyse de, muvaffak olamadı. Düzmece Mustafa olarak târihe geçen hâdise, kısa zamanda mânevî yardımların da vâkî olmasıyla bertaraf edildi. Bu mânevî yardımı Emîr Buhârî Hazretleri şöyle anlatır: “Pâdişâhlık Sultan Murat Han’dan alınmıştı. Hazret-i Habîbullâh ile üç defa buluştum. Tazarrû ve niyâz edip ayağına düştüm. Sultan Murât’ın saltanatta bırakılmasını istirhâm eyledim...”

Bu duâ ve himmetin bir bereketidir ki, o esnâda büyük ve güçlü bir ordu ile II. Murat Han’ın karşısına çıkmış bulunan Şehzâde Mustafa’da şiddetli bir burun kanaması hastalığı peydâ oldu. Öyle ki, burnundan akan bu kan üç gün üç gece durdurulamadı ve şehzâdeyi ölüm derecesinde mecalsiz bıraktı. Onun bu hâlini gören etrafındakilerin birçoğu da II. Murat Han’ın tarafına geçti. Nihâyet Şehzâde Mustafa, savaşta muvaffak olamayacak bir hâle düştü ve kolaylıkla bertaraf edildi.

Bundan sonra II. Murat, -Düzmece Mustafâ hâdisesi dâhil- Bizans’ın yapmış olduğu sayısız entrikalara son vermek, husûsiyle Hz. Peygamber’in müjdesine mazhar olabilmek niyet ve azmiyle İstanbul’u kuşattı. Sur dışındaki bütün Bizans topraklarını daha evvel ele geçirmişti. Muhâsaraya Emîr Sultan Hazretleri de 500 müridiyle iltihâk etti. Daha birçok meşâyıh ve mânâ erlerinin iştirâk ettiği bu kuşatma, dört ay sürdü. Ancak o sırada biraz da Bizans’ın tahrikleriyle Anadolu’da patlak veren gâileler dolayısıyla yine kesin neticeye varılamadı.

DÜNYANIN EN BÜYÜK DEVLETİ

Bununla birlikte II. Murât Han, devleti Yıldırım Bayezit dönemindeki o büyük ihtişâma ulaştırdı, hattâ daha da ileriye götürdü. Bu yolda hem kuvvet ve kudret, hem de irâde ve basîretiyle hareket ederek kısa zamanda bir bir hedeflerine ulaşmayı başardı. Anadolu’daki birliği te’mînde hayli mühim adımlar attığı gibi Avrupa’da da eski fütûhâtı aynı canlılıkla devam ettirip Osmanlı’yı dünyânın en büyük devleti hâline getirdi.

• Sultan 2. Murat’ın siyaseti

Bu ihtişâma rağmen Sultan 2. Murat’ın takip ettiği siyâset, gayet akıllıca ve yerli yerinceydi. Aşağıdaki hâdise, O’nun ince siyasetinin dâhiyâne bir misâlidir: Yıldırım Bayezit’i Ankara’da mağlûb eden Timur, Osmanlı’yı ancak birkaç yıl sürecek bir haraca bağlamıştı. Ondan sonra İlhanlılar, Timur’un yerine kendilerinin kaldığını söyleyerek bu haracı almaya devam ettiler. Bu haraç, II. Murat Han’a kadar verilmişti. II. Murat zamanında tamamen toparlanıp güçlenmiş olan Osmanlı’nın paşaları, Sultan’a: “–Pâdişâhım! Bunlara ne diye haraç veriyoruz? Artık başımızdan defedelim!..” dediler.

Son derece akıllı ve firâsetli bir Sultan olan II. Murat, bu hissî talebe şu ibretli cevabı verdi: “–Onlar bizim yükselişimizin ve şu anki kudretimizin farkında değiller. Şâyet şimdi biz, istedikleri parayı onlara vermezsek, giderler; sıradan da olsa bir ordu toplayıp üzerimize gelirler. Gerçi mağlûb olurlar, ama Müslüman kanı akar... Dolayısıyla siz onlara istedikleri parayı şu an için verin!

Zîrâ para için Müslüman kanı akıtmak istemem! Ancak İlhanlı elçilerine öyle gösteriler yapın ve ordumuzun ihtişâmını seyrettirin ki, sahip olduğumuz kuvvet ve kudretin farkına varsınlar da bir daha kendilerinden çok üstün olduğu muhakkak olan bu devlet-i aliyyeden haraç isteme cür’et ve cesâretini gösteremesinler!..”

• Sultan 2. Murat’ın: Mehmet

Sultan Murat Han, oğlu Fâtih’in doğumu yaklaşınca sabaha kadar uyumamış, gece boyunca Kur’ân-ı Kerîm okumuş ve doğacak çocuğun müjdesini beklemişti. Tam Sûre-i Feth’i okuyordu ki, beklediği müjde geldi: “–Sultanım! Müjdeler olsun, bir oğlunuz oldu.” dediler. Sultan Murat Han, gayr-i ihtiyârî bir şekilde: “–Elhamdülillâh, ravza-i Murat’ta bir gül-i Muhammedî açtı.” dedi. Adını Mehmet koydu. Ve: “–Bu şehzâde Mehmet’in kudûmü şânına, âleme gülâb-ı meserret saçılsın!” diye fermân eyledi.

Doğumuyla kendisini son derece sürûra garkeden bu şehzâdesini mükemmel bir eğitime tâbî tutarak onun, her bakımdan müstesnâ bir şekilde yetişmesini sağladı. Öyle ki 2. Mehmet, oniki yaşında iken bile tahta oturtulabilecek bir seviyeye gelmişti. Nitekim oğlundaki bu seviye ve istîdâdı gören Sultan 2. Murat Han, büyük bir sır ve ferâgatle tahtı ona bırakıp kendisi Manisa’da uzlete çekildi. Sultan II. Murat Han’ın tahtı oğluna bırakması, târihin en mühim hâdiselerindendir. Bu ferâgatin en büyük hikmeti, Sultan’ın derviş meşreb bir tabîate sahip bulunması yanında İstanbul’un Fethi’ni sağlığında görmeyi murât etmesi idi.

Zîrâ Sultan II. Murat Han da, İstanbul’u alıp gülzâr yapmak iştiyâkı ile yanan bir pâdişahdı ve bu hususda fethin tahakkuku için büyük bir gayret sarfediyordu. Tâ ki Hacı Bayram-ı Velî Hazretleri ile görüşene kadar bu istikâmetteki gayret ve hamlesi devam etti. Ancak o büyük Allâh dostunun İstanbul’un Fethi ile alâkalı işâretlerini alıp feth-i mübîn’in, evlâdı Mehmet tarafından gerçekleştirileceğini öğrenince, bu mâlumatı cân ü gönülden tasdîk ile bu yoldaki siyâsetini yeniden düzenledi. Ancak fethi hayatta iken görmek iştiyâkının ağır basması üzerine tahtı o sırada henüz oniki yaşında bulunan oğlu Mehmet’e bıraktı.

SULTAN 2. MURAT’IN HACI BAYRAM-I VELİ HAZRETLERİ İLE KARŞILAŞMASI

Sultan II. Murât Han ile devrin büyük mânâ sultanlarından olan Hacı Bayram-ı Velî Hazretlerinin görüşme ve mükâlemeleri rivâyetlere göre şöyle olmuştur: Hakk dostlarından Hacı Bayram-ı Velî Hazretlerinin feyizli ve bereketli irşâdları neticesinde etrafında toplanan mürîdân hayli çoğalmıştı. Hazret-i Pîr’in ismi, Ankara dışına taşmış, bütün memlekete yayılmıştı.

Ancak kendisini son derece sevenler olduğu gibi hased eden kimseler de vardı. Nitekim bu hasedçilerden bazıları, onun mübârek adını duyup da kendisini merak eden Sultan II. Murat Han’a Hacı Bayram-ı Velî -kuddise sirruh- hakkında yanlış mâlûmâtlar verdiler. Fakat Sultan’ın, Hacı Bayram-ı Velî Hazretleri’ni sevenlerden de aldığı birtakım bilgiler vardı.

Dolayısıyla Hazret-i Pîr için söylenen: «Devlet aleyhine adam topluyor!» hezeyanına kapılmayıp: «Oldukça çok sayıda mürîdânı vardır. Bunlar tarlalarda çalışır ve fakîr-fukarâya yardımda bulunurlar.» şeklinde aldığı mâlûmâtı da göz önünde bulundurarak hareket etti: “–Sakın hürmette kusur etmeyesiniz!” diyerek Hacı Bayram-ı Velî’ye iki elçi gönderdi ve Onu Edirne’ye dâvet etti. Gelen elçilerden mânen haberdar olarak onları Ankara’nın girişinde talebesi Akşemseddîn ile birlikte karşılayan Hacı Bayram-ı Velî, Sultan’ın dâvetini kabûl etti.

Yine Akşemseddîn ile birlikte Edirne’ye geldiğinde de, Sultan tarafından büyük bir tâzimle karşılandı. II. Murat, zarûret dolayısıyla pâyitahta çağırmak durumunda kaldığı bu büyük velîye: “–Efendim, sizlere hayli zahmetler verdik!” dedi. Hacı Bayram-ı Velî, Sultan’ın bu ifâdesine: “–Güzel ve bereketli neticelerde sebepler ve zahmetler yok olur...” mukâbelesinde bulundu. Bu büyük pîr ile Sultan, uzun uzun sohbetler yaptılar.

2. Murat Han, Hacı Bayram-ı Velî Hazretlerine muhtelif ve derûnî suâller sordu. Aldığı cevaplar karşısında son derece memnûn kalarak ayağa kalktı ve Hazret-i Pîr’in ellerine sarıldı; öpmek istedi. Ancak Hacı Bayram-ı Velî, ellerini çekti ve Sultan’a şöyle dedi: “–Siz Müslümanların dünyâ işlerini çekip çeviren devletlü bir sultansınız.. İşiniz devlete ve millete nizâm vermektir. Bizim dahî işimiz ise, ahalîyi bu devlete lâyık kılmaktır. Sizlere duâcıyız. Biz halka hizmeti büyük bir ibâdet sayarız. Size gelince büyük dedenizin buyurduğu «Cihâdı terketmeyiniz!» düstûruna uyduğunuz takdirde fütûhâtınız genişleyecek, bir gün Roma topraklarını da tamamen ele geçireceksiniz!..”

2. Murât Han ile bu büyük Allâh dostu arasında âdetâ bir şeyh-mürîd alâkası başladı. Sultan, O’nun sohbetinde erimiş, pâdişâhlık kisvesinden sıyrılarak samîmî bir mürîd durumuna gelmişti. Sultan II. Murât Han da, devletinin kazandığı ihtişama rağmen son derece mahviyetkâr bir şahsiyetti. Zâhir iklîminde olduğu kadar mânevî âlemde de sultandı. O’nun Hacı Bayram-ı Velî ile şu görüşmesi ve koca bir devletin reisliğinden ferâgat-ı nefs göstererek ayrılabilmesi de, bu mânevî sultanlığın bir tezâhürüdür.

2. Murât Han ve Hacı Bayram-ı Velî görüşürlerken içeriye bir beşik getirdiler. Hacı Bayram-ı Velî, beşiğe baktı ve herkesin işiteceği bir sesle Fetih Sûresi’ni okumaya başladı. Herkes hayretler içinde kaldı. Henüz beşikte kimin bulunduğuna bakılmadan Fetih Sûresi’nin okunmasına bir mânâ veremediler. Sûreyi bitirdikten sonra Sultan Murât Han’a dönen Hacı Bayram-ı Velî: “–Siz bir zât-ı kâmilsiniz. Şehzâdeniz için okuduğunuz o güzel mısrâı tekrar okur musunuz?” dedi.

“RAVZA-İ MURAT’TA BİR GÜL-İ MUHAMMEDİ AÇTI”

Zaten hayretler içinde bulunan 2. Murat, ikinci bir hayretle Hazret-i Pîr’e baktı. Bu şiiri kimseye okumadığı halde Hacı Bayram-ı Velî’nin ona işâret etmesindeki mânâyı kavramaya çalışarak oğlunun doğumunda gönlünden kopan o meşhûr mısrâı okudu: “Ravza-i Murat’ta bir gül-i Muhammedî açtı!..”

Bu mısrâı terennümden sonra susan Sultan, ne kadar büyük bir velî ile musâhabet ettiğini ve onun âlî derecesini düşünerek gönlünden Cenâb-ı Hakk’a şükreyledi. Susmuştu, çünkü karşısındaki Allâh dostunun serpeceği mâneviyyat incilerini toplamanın fazîlet ve kazancının idrâki içindeydi.

Nitekim O’nun sükûtuyla Hacı Bayram Hazretleri, mütebessim bir çehre ile başını mânîdar bir şekilde salladı ve gözlerini bir noktaya dikerek konuşmaya başladı: “–Sultanım! Bayezit Han ve sizin İstanbul’u muhâsaranız zamanında elden gelen her şey yapılmıştır. Buna rağmen fethin nasîb olmayışı, onun vaktinin henüz gelmemiş bulunmasındandır. Çünkü her şey, Allâh’ın takdîriyle belli bir zamana rehnolunmuştur...” dedi. Sultan II. Murât Han, konuşmanın burasında gayr-i ihtiyârî olarak: “–Acabâ takdîr-i ilâhî, feth-i mübîn husûsunda kime yâr olacak? Acabâ bu şeref bana nasîp olur mu?!.” diye sordu.

HACI BAYRAM-I VELİ HAZRETLERİNİN MÜJDESİ

Hacı Bayram-ı Velî konuşmasına şöyle devam etti: “–Sultanım! İstanbul’u fethetmek size nasîp olmayacak. Evet, o mübârek belde elbette fetholunacaktır, fakat bunu ben dahî göremeyeceğim. O belde-i tayyibenin fethi, sizin şu beşikteki gül-i Muhammedîniz ile bizim köse Akşemseddîn’e nasîb olacaktır.” dedi. Huzurda bulunan herkesin gözlerinden inci tanesi gibi yaşlar dökülmeye başlamış, gönüller, büyük bir mânevî heyecan ve vecd ile dolup taşmıştı.

Hacı Bayram-ı Velî, suâller kendisine daha tevcîh edilmeden onları cevaplandırmış ve bu mânevî ziyâfet başta Sultan olmak üzere herkesi mesrûr eylemişti. Hacı Bayram-ı Velî, son olarak Sultan’a: “–Sultanım! Mehmetimiz’i hocasına, yâni Akşemseddîn’e bırakmak gerek! Zîrâ biz dahî onun liyâkatini bilenlerdeniz!..” diyerek sözlerini bitirdi.

• Geleceğin büyük fâtihini yetiştiren alim

Geleceğin büyük fâtihini yetiştirecek olan Akşemseddîn, büyük bir edeble başını önüne indirdi. Tevâzû ve mahviyet deryâsında kaybolup gitti. Bundan sonra II. Murat Han, hep oğlu Mehmet’in yolunu gözlemeye başladı. Şehzâde oniki yaşına gelince, saltanatı ona bıraktı.

Zîrâ İstanbul’un fethini görme arzusu iyice şiddetlenmiş, bu yolda batıdan gelecek tehlikeleri ise, yaptığı anlaşmalarla bertaraf etmişti. Sultan II. Murat Han, saltanattan ferâgat ile Manisa’ya çekilirken de bu işi sırf Allâh rızâsı istikâmetinde yaptığını beyân sadedinde şu beyti terennüm ediyordu: Varalım bir iki gün zikredelim Mevlâ’yı, Bize ısmarladılar mı bu yalan dünyâyı...

Bütün bunlar gösteriyor ki, II. Murat’ın tahttan ferâgatinin en büyük âmili, Hacı Bayram Velî’nin müjdelediği ve oğluna nasîb olacak olan feth-i mübîni görmekti. Nitekim Osman Gâzî’den beri devam edegelen «İstanbul’u aç, gülzâr yap!» nasîhati üzere II. Murât Han’ın oğlu Mehmet’e: “–Oğlum, İstanbul’u fetheyleyesin!..” diye vasıyet etmesi de, O’ndaki bu arzu ve talebin şiddet derecesini göstermeye kâfîdir.

HAÇLI İTTİFAKININ KURULMASI

Ancak 2. Murat’ın, tahtı oniki yaşındaki oğlu 2. Mehmet’e bırakması, bütün Osmanlı düşmanlarını harekete geçirdi. Hattâ Karamanoğlu, Macar kralına bir mektup yazarak: “Türk’e bundan daha a’lâ bir fırsat bulamazsın! Zîrâ Osmanoğlu deli olup oniki yaşındaki oğlunu tahta geçirdi. Siz oradan ben buradan Osmanlı’nın işini bitirelim.” dedi. Sultan Murât Han’la on yıllık anlaşma yapmış bulunan Macaristan kralı da, aynı fâsid düşünceler içinde olduğundan gûyâ bu bulunmaz fırsatı değerlendirmek istedi. Anlaşmanın daha mürekkebi bile kurumamıştı ki, o, bundan caymanın çârelerini aramaya başladı. Zîrâ İncîl üzerine el basarak yemîn etmişlerdi. Bundan dolayı papalıktan fetvâ istediler.

Verilen fetvâda: “Türkler, Hazret-i Îsâ’nın ulûhiyyetini inkâr ettikleri için -hâşâ- kâfirdirler. Kâfirler ile -velev- İncîl üzerine yemîn edilerek anlaşma yapılsa bile bundan dönmek câizdir!” deniliyordu. Bunun üzerine Müslümanlara karşı yapılan yemînin bir hükmü olmadığı yolunda fetvâyı alan Macaristan kralı, büyük bir müttefik haçlı ordusu teşekkül ettirerek Osmanlı hudûdlarına saldırdı. Hızla içerilere doğru ilerlemeye başladı. O sırada onüç yaşına girmiş bulunan zekî pâdişâh II. Mehmet, dîvânı toplayıp durumu değerlendirdi ve babasını tahta çağırmaya karar verdi. Karar, bir hey’etle II. Murât’a bildirildiğinde o mütevâzî insan bunu kabûle yanaşmadı: “–Oğlumuz Mehmet’e pâdişâhlığı vermekten maksadımız, kalan ömrümüzü ibâdât ü tâat üzre geçirmektir. Eğer sahip olduğu pâdişâhlık kendisine lâzımsa, dîn ve devleti muhâfaza eylesin!..” dedi.

Bunun üzerine oğlu 2. Mehmet, babası 2. Murât’a şu meşhûr târihî cevabı gönderdi: “–Devletlü babam! Dîn ve devlet tehlikededir. Eğer pâdişâh iseniz, buyurun ordunuzun başına geçin!.. Yok eğer pâdişâh ben isem, sizi, orduma başkumandan olarak nasb ve tâyin eyliyorum!..” Bunun üzerine II. Murat, mecbûren oğlunun dâvetine icâbet eyleyerek derhal harekete geçti. Çok kısa bir zaman içerisinde de muhteşem bir orduyla Varna Meydanı’nda düşmanın karşısına çıktı. Haçlılar, bu âni ve hızla gelişen seyir karşısında şaşırdılar ve karşılarında 2. Murat’ın kumandanlığında güçlü bir Osmanlı ordusunu görünce iliklerine kadar ürperdiler.

SULTAN 2. MURAT’IN DUASI

Seferden evvel Murât Han, iki rek’at namaz kılıp ellerini semâya kaldırdı ve cân ü gönülden şu duâyı yaptı: “Yâ İlâhî! Senin rızân için buraya kadar gelmiş bulunan şu mü’min kullarını, benim günâhımın çokluğu yüzünden küffâr elinde zebûn eyleme! Habîb’inin hürmeti için şu ümmeti muhâfaza eyle; mansûr ve muzaffer kıl!..” Ardından düşmanlarının hâinliklerini askerlerine göstermek maksadıyla ve yemîninden dönenleri Allâh’ın cezâlandıracağını ifâde etmek için Szegedin muâhedesini bir mızrağın ucuna astırdı.

Çok şiddetli başlayan harp, Osmanlı’nın kesin gâlibiyyeti ile neticelendi. Düşman perîşân edilmiş, Macar Kralı da öldürülmüştü. Pâdişâh, ibret-i âlem olması için kralın başını kestirdi ve muâhedenin asılı olduğu mızrağa geçirtti. O gün «Ahdinde durmayanların, Hakk tarafından cezâsı işte budur!» nidâları Varna’yı inletti; ardından dalga dalga yayılarak bütün Avrupa’yı titretti.

Varna Meydan Muhârebesi neticesinde Avrupa’da birçok mühim yerler ele geçirilmiş ve yüzyıllar boyu Osmanlılar’ın hâkimiyetinde kalmıştır. Bu zaferle II. Murat, Osmanlı Devleti’ni eski haşmetine ulaştırmıştır. Sultan, savaştan sonra harp alanını gezerken düşman ölülerinin çoğunlukla genç olduğunu gördü. Yanında kendisine refâkat eden Azap Bey’e dönerek şöyle dedi: “–Azap! Bu kadar ölünün arasında hiç ihtiyar yok! Bu ne acep bir iştir ki, aralarında saçı-sakalı aklaşmış bir kul göremiyorum.” Azap Bey, pâdişâhın söylemek istediği ince nükteyi kavrayarak: “–Evet pâdişâhım! İçlerinde hiç ak sakallı yok.. Zâten olsaydı, böyle bir harbe cür’et ederler de başlarına hiç bu felâket gelir miydi?!. Sultanım! Belli ki onların yaşlıları, merhûm Yıldırım Han’dan aldıkları dersin tecrübesiyle bu harbe katılmamışlar!..” dedi.

Zaferden sonra II. Murât, bir fetih-nâme yazarak bunu her tarafa gönderdi. Haçlılara karşı kazanılan bu fetih, bütün İslâm beldelerinde büyük bir sevinçle karşılandı. Hattâ Mısır Memlük Sultanı, Cum’a hutbesinde halîfenin isminden sonra kendi ismini okutturmayıp Sultan Murat’ın ismini okutmak sûretiyle takdîr ve sevincini izhâr eyledi.

SULTAN 2. MURAT’IN VARNA FETİHNAMESİ

Sultan II. Murât’ın yazdığı Varna fetihnâmesi şöyledir: “Nîmet ve ihsânlarıyla bütün varlıkları kuşatan Allâh Teâlâ Hazretleri, Müslümanları idâre edip onların mes’elelerini halletmek ve müşkilâtlarını defetmek vazîfesini yerine getirerek onları rahat ve huzûra kavuşturmayı bizim hükümdarlığımıza bağışladı. Rabbânî inâyeti, sübhânî himâyesiyle de devletimizi sarsılmaz, saltanatımızı köklü ve muhkem, memleketimizin nizâmını âhenkli eyledi. Bizlerin de bu hizmetlerde izzetli olduğu kadar merhamet sahibi olmamızı diledi. Her vakit ve ânımızda bizlere türlü yardımlarını tecellî ettirdi. Bizleri, ilim, irfân ve basîret sahibi, merhametli ve cömert kıldı.

Ankebût Sûresi’nin 69. âyet-i kerîmesindeki ilâhî fermanını gönlümüze yerleştirdi. Ayrıca Âl-i İmrân Sûresi’nin 169. âyet-i kerîmesindeki: «Allâh yolunda öldürülenleri ölülerden saymayınız! Onlar diridirler. Rabblerinin katında rızıklandırılırlar. Fazlı ve keremi ile Rabblerinden gelen nîmetler sayesinde huzûr ve ferahlık içindedirler. Fakat siz anlamazsınız!..» müjdelerine mazhar eyledi. Bizler de O’nun ebedî ve sayısız ihsanlarının şükrünü yerine getirebilmek için bütün günlerimizi, senelerimizi, İslâm dînine hizmete, Allâh Teâlâ’nın bize emâneti olan insanları rûh, düşünce, beden ve dünyâlık bakımından seâdet ve selâmete kavuşturmaya adadık. İnsanlığın dünyevî ve uhrevî huzur ve seâdeti, yalnız İslâm dînine uymakla tahakkuk edebileceğinden, biz de bütün ömrümüzü, her şeyimizi Muhammed Mustafâ -aleyhisselâm-’ın dînini, sancağını yüceltmeye, O’nun dînini bütün insanlara ulaştırmaya, O’nun sünnet-i seniyyesini yayıp canlandırmaya hasreyledik. Dünyâda yegâne gâyemiz ve maksadımız, hâlisâne olarak budur. Bu hâlis niyet ile beldeler zaptederek, Allâh Teâlâ’nın kullarının dertlerine çâre, yaralarına merhem ulaştırdık.

Allâh yolunda cihâd için gerekli her türlü âlet, edevat ve silâhın en iyisini hazırlayıp yeryüzünde fitne ve fesad çıkaranlar ile harp edebilmemiz için lâzım gelen her şeyi te’mînde dakika gecikmedik; bir ânımızı boş yere harcamadık; idâremiz ve mes’ûliyetimiz altında bulunan her çeşit millet ve insana adâlet ve insâf ile muâmelede aslâ kusur etmedik. Dâimâ şefkat ve merhamet duyguları ile davrandık. Bu mübârek devletin kuruluşundan şu âna gelinceye kadar niyet ve hâlimiz hep böyle olmuştur. Bizim hükümdarlığımızın altında milyonlarca insan seâdete kavuştu; huzûr ve refâh, adâlet ve şefkat ile muâmele gördü. Mübârek kılıcımızı ve her türlü silâhı, inatçı, hâin, ahmak dîn düşmanlarına ve yere batasıca küffâr üzerine sevkettik. Cenâb-ı Hakk o alçakların başarılarını yerle bir etsin!

Mağlûbiyet ve her çöküntüyü başlarına yıksın! Öyle ki, o mel’ûnlardan tek bir tanesi şu yeryüzünde kalmayıp, eserleri ile birlikte yok olsunlar... Netice olarak, bütün âleme, bütün Müslümanlara gerekli olan şudur ki, bu büyük fethi bildiren fetih-nâmeyi minberlerde bütün Müslümanlara îlân edip bildireler. Allâh Teâlâ’nın bu muazzam nîmetini düşünüp kıymetini iyi anlayarak güçleri ve imkânları nisbetinde Cenâb-ı Hakk’a şükredeler.

Hayır ve hasenât işleyip sadakalar vereler ki Allâh Teâlâ, dîn-i İslâm’a yaptığı bu yardımı arttırsın!. Dînimizi ve devletimizi daha muhkem hâle getirsin! Bizi bu seâdetten ayırmasın! Bu fetih, bütün Müslümanlara bildirilsin; seâdet ve devletimizin devamı için duâ buyursunlar. Duâdan aslâ geri durmasınlar. Vesselâm!..” Varna muhârebesini âdetâ oğlu II. Mehmet’in tâyin ettiği bir başkumandan sıfatıyla kazanan II. Murat, zaferin ardından Edirne’ye döndü.

Bir sene sonra tekrar saltanattan ferâgat ederek yine Manisa’daki uzletgâhına çekildi. Ancak başta II. Mehmet ve diğer devlet ricâlinin ısrârı üzerine üçüncü defa devletin başına geçmek zorunda kaldı.

SULTAN 2. MURAT’IN OĞLU 2. MEHMET’İ ISRARLA TAHTA GEÇİRMESİNİN HİKMETİ

Murât Han’ın, oğlu II. Mehmet’i ısrarla tahta geçirmesindeki sebeplerinden biri de, onda gördüğü büyük istîdâdlardır. Zîrâ Şehzâde Mehmet, henüz çocuk denilecek yaşlarda iken, birtakım olgun yaşlardaki insanların bile akledemeyeceği şeyleri düşünür, yapar ve babasına çok derûnî suâller sorardı. Nitekim bir seferinde sarayın bahçesinde oynarken babasını görmüş ve birden oyunu bırakarak onun yanına koşmuştu. Hâl ve hatırını sorduktan sonra da şöyle konuşmuştu:

“–Ey benim devletlü babam! Ne hikmettir ki, sırtınızdaki onca ağır yük ve eziyete rağmen, sizde, diğer ihtiyarlardaki gibi yaşlılık alâmetlerine rastlamış değilim. Siz, diğer insanlar gibi yaşlandınız, fakat eğilip bükülmediniz ve kamburlaşmadınız. Her türlü zahmet ve sıkıntıya rağmen genç yaştaki zindelik, kahramanlık ve yiğitlikle beraber akıl ve irâdenizi yerli yerinde kullanmaktasınız. Bir bakıyorum, cenk meydanlarında muzaffer bir kumandansınız; bir bakıyorum, ilim meclislerinde derin bir üstâdsınız; bir bakıyorum, halka hizmet eden samîmî, içli bir dervişsiniz!.. Geceniz gündüzünüz yok! Bütün bunlara fidan gibi boyunuzu eğriltmeden rûhunuzu yıpratmadan nasıl tâkat getirebiliyorsunuz? Bu nasıl iştir baba?!. Zihnin sürekli meşgûliyyeti insanı eritip bitirirken sizde bir değişiklik meydana getirememiş, huzûr hâlinizi bozamamış!.. Sahip olduğunuz müstesnâ karakter için ne tür bir ilaç, üstün aklınız için ne tür bir şurup kullanıyorsunuz? Lutfedip bunları bana öğretir misiniz? Tâ ki ben de sizin yolunuzca yürüyeyim...”

SULTAN 2. MURAT’IN OĞLU 2. MEHMET’E VASİYETİ

Sultan II. Murât Han, küçük yaştaki çocuğundan hiç beklemediği bu suâller karşısında hayrete düşmekle beraber gayet memnûn kalarak şu târihî nasîhatte bulundu:

“–Ey benim sevgili oğlum! Beni mesrûr eyledin. Kâinâtın ve bütün varlıkların kulluk eylediği yüce Rabbim, sana vermiş olduğu üstün meziyetleri ziyâdeleştirsin. Böyle büyük ve geniş mes’elelerin araştırılması düşüncesini devam ettirsin.

Ey oğlum! Kim ne derse desin, ben, hayatlarını doğruluk üzere geçirenlerin, bu dünyâdan ayrıldıkları zaman âhıret âleminin o hayâle sığmayan sonsuz nîmetlerine kavuşacaklarına inanıyorum. Bu inancımda en ufak bir şüphem yoktur. Bunun için yüce Allâh’ıma karşı yaptığım ibâdetleri, en samîmî bir şekilde cân ü gönülden yaparım. Ben bu çile ve ızdıraplar dünyâsında çektiklerimin karşılıklarının, Allâh tarafından, gelecek başka bir âlemde verileceğine inanıyor ve her husûsta O’na ilticâ ediyorum. Ayrıca O’nun takdîrinin, yâni kaderinin benim için büyük bir safâ olduğunu düşünüyorum.

Ey oğlum! Her söylenene inanıp aldanmaktan uzak durmak, her ayrı durumun içyüzünü öğrenip düşünmek ve kendi hakîkî gerçeğine yaklaşmak gerek!. Nasıl ki bir yemiş, ancak olgunlaştığı zaman güzelce yenir. Bunun gibi, insanlardan güngörmüş, bilgi ve tecrübesi yerinde olanlar da her zaman tercîhe şâyândırlar. Aksi halde olgun ve nefis üzüm salkımları dururken henüz olmamış bir koruğu yemek, aklın za’fiyetidir.

Ey oğlum! Arasıra yüce ecdâdımı hatırlarım. Benden sonraki neslimizin âkıbeti hakkında düşüncelere dalarım. Elhamdülillâh bugüne kadar saygı, hürmet ve bağlılık görerek geldik. Bugünden sonra da aynı şekilde devam etmemizi arzularım. Nasıl doğup geldiysek, yine öylece gidelim isterim... Şunu iyice bilesin ki, herhangi bir şeyin devamı, yalnız kaba kuvvet, kılıç, kahramanlık ve ezici güç zoruyla mümkün değildir. Akıl, tedbîr, sabır, ileriyi görme, imtihân ve yorucu tecrübeler çok mühimdir. Birinci yol, her zaman geçerli olmadığı gibi, mahzurları da çoktur. İkinci yol da tek başına bir işe yaramaz. Büyük muvaffakıyetler için her ikisini de bir arada yürütmek gerek!. Unutma ki, yüce ecdâdımızın büyük zaferleri, görünüşte kılıcın gölgesinde olmuşsa da, hakîkatte akıl, mantık ve muhabbet güçleriyle gerçekleşebilmiştir.

Ey oğlum! Bir an bile olsa sakın adâleti elinden bırakma! Çünkü yüce Allâh, âdildir ve âdil olanı sever. Bir bakıma sen O’nun yeryüzündeki halîfesisin.. O, sana, kendi irâdesiyle birtakım lutuflarda bulunmuş ve kullarının başına serdâr eylemiştir; bunu unutma!..

Ey oğlum! Bu dünyâda üç türlü insan vardır: Birinci grup, akıl ve fikirleri yerinde, istikbâli az-çok gören ve düşünen, hiçbir gayr-i tabiîlikleri olmayan kimselerdir. İkincisi, hangi yolun doğru veya eğri olup olmadığını bilmekten uzak olan kimselerdir. Ancak bu duruma kendi istekleriyle değil, etrâflarının te’sîriyle düşmüşlerdir. Nasîhat edildiğinde doğru yola gelirler; hakîkati kabûl eder, söz dinlerler. Bununla birlikte çoğu zaman da duyup işittiklerine uyarak yaşarlar. Üçüncüsü ise, ne kendileri bir şeyden haberdardır, ne de yapılan îkâz ve nasîhatlere kulak asarlar.. Sadece kendi arzularına uyar ve her şeyi bildiklerini zannederler. Bunlar en tehlikeli olanlardır.

Ey oğul! Yüce Allâh, eğer seni ilk sırada saydığım kimselerden yaratmışsa, sevinir, Cenâb-ı Hakk’a şükrederim. Yok eğer ikincilerden isen, sana yapılan nasîhat ve îkâzlara kulak vermeni tavsıye ederim. Sakın üçüncü gruba dâhil olmayasın! Onlar, ne Allâh’a ne de insanlara karşı iyi bir durumda değildirler.

Ey oğul! Pâdişâhlar, ellerinde terâzî tutmuş kimselere benzerler. Ancak asıl pâdişâh odur ki, elindeki terâzîyi doğru tuta.. Sen pâdişâh olunca, terâzîyi doğru tutmanı tavsıye ederim. O zaman yüce Allâh da, senin hakkında hayır murât eder. Seni sâlihlerden kılar. Her şey O’nun mâlûmudur...”

2. KOSOVA SAVAŞI’NIN NEDENLERİ VE SONUÇLARI

Sultan 2. Murat Han’ın kazandığı en parlak zafer 2. Kosova Savaşı’dır. Zîrâ bu harp neticesinde haçlıların taarruz rûh ve kâbiliyyeti tamamen kırılmış ve 150 sene yerlerinden kıpırdayamayacak bir hâle gelmişlerdir. Haçlıların, Varna’nın öcünü almak ve Osmanlı’yı Avrupa’dan söküp atmak maksadı ile çıkardıkları 2. Kosova Savaşı, üç gün üç gece sürmüş ve hemen hemen bütün haçlı ordusu kılıçtan geçirilmiştir.

Düşmanın ünlü kumandanı Jan Hunyad bile hayatta kalabilen pek az sayıda askeri ile savaş meydanından bir gece yarısı kaçarak canını zor kurtarabilmiştir. Bu harbe aşağı yukarı bütün Avrupa devletleri katılmış, ancak Fransızlar ve İngilizler iştirâk etmemişlerdir. Bunun sebebi ise, Niğbolu’dan aldıkları ders neticesinde Osmanlı ile harbin, haçlılar için sadece bir mâcerâ olduğunu bilmeleri olmuştur.

2. KOSOVA ZAFERİ’NİN ÖNEMİ

2. Kosova zaferi, İstanbul’un Fethi için Balkanlardaki emniyeti te’mîn eden son büyük adım vasfını taşır. Ayrıca bu muhârebe, cihân hâkimiyetini dâvâ etmek için gerekli zemini hazırlamış; bundan sonra Osmanlı, asırlarca dünyânın en büyük ve en kuvvetli devleti olma husûsiyetini kazanmış ve muhâfaza etmiştir.

SULTAN 2. MURAT’IN ŞAHSİYETİ

Merhametli, müşfik ve âlicenap bir hükümdardı. O’nun, oniki yaşında başlayan cihâd hayatı, vefâtına kadar devam etti. Ancak hiçbir zaman kuru bir cihângîrlik niyetiyle harbetmedi. Nitekim Fransız Betrandon, onun hakkında şu kanâati serdeder: “Bana, onun (ömrü at üstünde geçmesine rağmen) harbe karşı çok nefret duyduğu söylendi ki, daha doğru görünüyor. Zîrâ mâlik olduğu kuvvetleri ve azîm iktisâdî kaynakları harekete geçirse, o büyük Sultan, hıristiyanlardan da adâleti dolayısıyla az mukâvemet göreceği için hemen hemen bütün Avrupa’yı kolayca fethedebilirdi...”

Türk düşmanlığıyla meşhur olan Bizanslı Târihçi Dukas da, Sultan Murât Han aleyhine söyleyecek bir söz bulamamış ve onu şöyle anlatmıştır: “Sultan Murât, düşmanlarına karşı bile bir babadan daha mülâyim davranır ve kin beslemezdi. Allâh bilir ki Murât Han, halka karşı dâimâ teveccühkâr ve fukarâya karşı cömert idi. Bu lutuflarını yalnız kendi milletinden ve dîninden olanlara değil, hıristiyanlara da gösterirdi. Hıristiyanlara karşı yaptığı muâhedelerin hükümlerine riâyet ederdi. Murât Han’ın hiddet ve şiddeti çok sürmezdi. Muzafferiyetten sonra o, herhangi bir milleti sonuna kadar mahvetmek istemezdi.. Aslâ bizimkiler gibi kindâr ve zâlim değildi..”

Sultan 2. Murat, ilmi ve ibâdeti çok, zühd, verâ ve takvâsı ziyâde bir pâdişâhdı. Bunun içindir ki, tahtı henüz sağlığında iken evlâdına iki kez bırakabilmişti. Yoksa devlet idâre etmekten âciz ve cesâretsiz değildi. Zaten kazandığı parlak zaferler bunun en bâriz delîlidir.

SULTAN 2. MURAT’IN VASİYETİ

Sultan 2. Murat Han, vefâtından evvel, bir gün etrafı dolaşmaya çıkmıştı. Bir köprünün başında dervişlerden birine rastladı. Selâm verdi.

Derviş, selâmı aldıktan sonra Sultan’a yaklaştı ve fısıltı hâlinde: “–Sultanım! Vâden yakındır; duâ ve tevbelerini artır!..” dedi. Sultan, dervişe teşekkürde bulunup duâlar eyledi. Zîrâ kendisine ölümü hatırlatanları çok sever, Allâh Teâlâ’nın rızâsı istikâmetinde yapılan nasîhatleri can kulağı ile dinlerdi. Sultan, dervişle olan bu konuşmasından bir müddet sonra hastalandı. Hazırladığı vasıyetnâmesini çıkarıp Çandarlı’ya verdi ve oğlu Şehzâde Mehmet’i kendi yerine Sultan olarak tâyin etti. Vasıyyetinde şunlar yazılıydı: “Cenâb-ı Hakk’a hamd ve Rasûlü’ne salât ü selâm olsun. Her nefis gibi Sultan Murât da ölümü tadacaktır.

Zîrâ Hakk Teâlâ: «Her nefis ölümü tadacaktır.» buyurmuştur. Peygamberimizin emri üzere Müslüman olup yaşayan kimseye yakışan, vasıyet edecek bir şeyi varsa, önceden onu yazıp yanında saklamasıdır. Benim vasıyetim de şudur ki: Malımın üçte birinden onbin altın ayrılarak bunun üçbinbeşyüz altını Mekke-i Mükerreme, üçbinbeşyüz altını Medîne-i Münevvere fakîrlerine dağıtıla... Geri kalan üçbin altının beşyüzü yettiği kadar Kâbe-i Muazzama ile Hatiym arasında yetmişbin kerre kelime-i tevhîd okuyacak olanlara ve hatm-i şerîf kırâat edenlere ve diğer beşyüz altını da Medîne-i Münevvere’de Mescid-i Şerîf’de Türbe-i Mutahhara’ya karşı yetmişbin kere kelime-i tevhîd getirenler ile Kur’ân-ı Kerîm hatmedecek olanlara yettiği kadar dağıtıla... Diğer geri kalan ikibin altının binbeşyüzü Kudüs-i Şerîf fakîrlerine ve en son kalan beşyüz altını da Kubbe-i Sahrâ’da ve Mescid-i Aksâ’da kelime-i tevhîd okuyanlara verile... Her kim bu vasıyetimi değiştirirse, Allâh’ın, meleklerin ve bütün insanların lâneti onun üzerine olsun!..”

SULTAN 2. MURAT’IN SON SÖZLERİ

Ayrıca 2. Murât Han, son nefesleri yaklaştığında vefât edeceğini anlayarak yukarıdaki vasiyetine ilâveten şunları söyledi: “–Vücûdumu doğrudan doğruya toprağa koyun! Cenâb-ı Hakk’ın rahmet ve yağmuru üstüme yağsın! Hükümdarlar gibi üstüme kubbe yapmayın! Mezarımın çevresinde Kur’ân-ı Kerîm okuyanların oturması için yerler yapmanız kâfîdir. Defnimin cum’a günü olması arzumdur.. Şu an bütün malım parmağımdaki yüzüktür. Helâl malımdır.. Satıla ve parası bitinceye kadar başucumda Kur’ân-ı Kerîm tilâvet ettirile...”

Osmanlı topraklarını 880 bin km²’ye çıkarmış bulunan 2. Murat Han, üç gün hasta yattıktan sonra vefât eyleyip Cenâb-ı Hakk’ın sonsuz rahmetine müstağrak oldu."

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, İbret Işıkları, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan