Sünnete Uygun Beslenme
Hz. Peygamber (s.a.v.) nasıl beslenirdi? Peygamberimizin (s.a.v.) yeme-içme adabı nasıldı? Peygamberimiz (s.a.v.) yeme-içmesinde nelere dikkat ederdir? Nebevi bir metod olarak Sünnet’e uygun beslenme...
Her şeyin akıllısı olur da beslenmenin akıllısı olmaz mı? Hz. Peygamber’in (s.a.v.) beslenme tercihleri ve bu konudaki tavsiyeleri akıllı beslenmeyi akla getirmektedir. Allah Rasûlü’nün (s.a.v.) beslenmesi denilince tükettiği gıdaların yanında beslenme konusunda takındığı tavırlar ve genel esaslardan bahsedilebilir.
SÜNNETE UYGUN BESLENME
Resul-i Ekrem’in (s.a.v.) akıllı beslenmesinde gözettiği temel kaideler şöyle özetlenebilir:
Hz. Peygamber’in (s.a.v.) sofrası israftan ve aşırılıktan uzak ve sadeydi. Oruçlu olduğu zaman bile iftar edeceğinde özel yiyecekler talep etmez, yemek ayırmaz, sofrasında ne varsa onunla iftar ederdi.[1] Allah Resulü (s.a.v.) yemekten önce ve sonra ellerin yıkanmasını tavsiye eder “yemeğin bereketi, yemekten önce ve sonra elleri yıkamaktadır”[2] diyerek beslenme öncesi temizliğin yemeğin bereketine vesile olacağını söylerdi.
Hz. Peygamber (s.a.v.) oturarak yemek yer ve yaslanmaksızın yemeyi tavsiye ederdi. “Ben sıradan bir kulun yediği gibi yer, sıradan bir kulun oturduğu gibi otururum” der ve öyle de otururdu.[3] Hz. Peygamber (s.a.v.) bu sözüyle sade bir yaşamla kibir ve gösterişten uzak beslenme tarzını bilinçli şekilde tercih ettiği anlaşılmaktadır.
Hz. Peygamber (s.a.v.) zemzem suyunu ayakta içtiği bildirilirken[4] normal suyu bazen ayakta bazen oturarak ve üç defa nefes alarak içtiği rivayet edilmektedir.[5] Suyu bu şekilde içmek Hz. Peygamber’e (s.a.v.) göre hazmı kolaylaştırmakta ve susuzluğu kesmektedir.[6]
Resul-i Ekrem (s.a.v.) beslenmeye başlamadan önce besmele çekmenin yemeği bereketlendireceğini ifade eder, şayet unutulursa hatırlandığı zaman besmele çekilmesini önerirdi.[7] Su kaplarının besmele ile kapatılmasının şeytandan ve kötülüklerinden koruduğunu ifade eden[8] Hz. Peygamber (s.a.v.) beslenmenin vücuda sağladığı maddi manevi kazanımlardan dolayı Allah’ı anarak yemeğe başlanmasının önemine de işaret ederdi.[9]
Hz. Peygamber (s.a.v.) yemeği yerken elini tabakta dolaştıran çocuğa besmele çekmesini, sağ elle ve önünden yemesini tavsiye etmişti.[10] Sağ eli yemek yemek, sol eli ise temizlenmek ve temiz olmayan işler için kullanmayı önermişti.[11] Beslenme sonrası ellerin temizliğine dikkat çeken Resulullah (s.a.v.) kirli olan şeylere şeytanın rağbet ettiğini ifade etmiş[12] ve “Biriniz yemek yiyeceği zaman sağ eliyle yesin ve içsin, çünkü şeytan sol eliyle yer ve sol eliyle içer” buyurmuştu.[13] Allah Resulü’nün (s.a.v.) sol eliyle yemek yiyen birine “sağ elinle ye” diyerek uyarması sağ el ile yemeye verdiği önemi göstermektedir.[14]
Resul-i Ekrem (s.a.v.) akşam yemeğinin az bir şey dahi olsa yenilerek atlanmamasını tavsiye etmekte ve şöyle gerekçelendirmektedir. “Bir avuç kuru hurma ile de olsa akşam yemeğini terk etmeyiniz. Çünkü bunu bırakmak (insanı) ihtiyarlatır.”[15] O (s.a.v.) yemeğin sıcak yenmemesini[16] ve yemeğe üflenmemesini tavsiye etmektedir.[17] Hz. Peygamber (s.a.v.) “Bereket yemeğin ortasındadır” diyerek bereketi kaybetmemek için yemeğin önünden yemeye başlanmasını, kenardan ortaya doğru başkalarının payını da düşünerek tabağı ziyan etmeksizin iyice bitirip yenmesini tembihlemişti.[18]
İkrâş’ın anlattığına göre bir gün Hz. Peygamber’le (s.a.v.) birlikte Ümmü Seleme validemizin evine gittiklerinde parça eti bol büyük bir kap ve tirit getirilerek ikram edildi. Hz. Peygamber (s.a.v.) İkrâş’ın elini kabın her tarafında dolaştırmaya başlaması üzerine “Ey İkrâş! Tek bir yerden ye, yemek tek türlüdür (her tarafı aynıdır)” diyerek yemeyi tabağın önünden yemesini istemişti. Bir tabak hurma getirildiğinde ise içinde farklı türde hurmalar olduğu için “Ey İkrâş! Dilediğinden al, çünkü hurma tek bir çeşit değildir” buyurmuşlardı.[19]
Bu rivayetten anlaşılacağı üzere tabağın önünden yeme meselesi yemek tek türlü olduğunda istenmektedir. Tabakta farklı türde besinler veya aynı besinin farklı çeşitleri olduğunda istenilen yerden besinlerin alınarak yenebileceği anlaşılmaktadır. Allah Resulü’nün (s.a.v.) tek çeşit yemekte önünden yemeyi tavsiye ederken, farklı çeşitlerde nimetlerin olduğu bir tabakta istenilen yerden seçerek alınabileceğini söylemesi onun insan fıtratını düşünerek hüküm vermesinin güzel örneklerinden biridir.
Allah Resulü (s.a.v.) “Et satın aldığınızda suyunu bol miktarda koyunuz. Yemekte et yiyemeyen kimse suyundan yesin. Çünkü ikisi et sayılır” buyurmuştur.[20] Haşlanmış etin besin değeri ikisinde de bulunur. Hz. Peygamber et ve et suyundan yapılan besinlerin herkes tarafından tüketilebilmesi için komşulara ve ihtiyaç halinde olanlarla paylaşmaya yeter miktarda yemek olması için hazırlanan besinlere suyu fazla katmayı önermektedir. Böylece eti sağlığı elvermediği veya bulamadığı için yiyemeyenler, et içerisindeki besin ögelerini et suyu ile de karşılayabileceklerdir.
Hz. Peygamber (s.a.v.) besin maddelerini denetleyerek tükettiğine dair örnekler hayatında yer almaktadır. Besinleri türlerini de dikkate alarak kontrol eder, bozulmuş olduğunu fark ederse besinlerin atılmasını isterdi. Hurmaların içinde kurt olup olmadığını kontrol etmesi,[21] hoşafın tadı değişmiş ise içmemesi ve dökülmesini emretmesi,[22] canı istediği için kendisine ekmek yapıldığı halde içine katılan yağın keler derisinden yapılan tulumda bekletilmesinden dolayı içine sinen kokuyu sevemediği için yemek istememesi[23] besinleri tüketmeden önce kontrol ettiğini göstermektedir.[24]
Allah Resulü (s.a.v.) yemek yediği halde doymadığını söyleyen ashabına yemeğin bereketlenmesi için topluca yemek yemeyi ve Allah’ın adını anarak yemeyi önermektedir.[25] Hz. Peygamber (s.a.v.) toplu olarak yemenin doymaya ve berekete vesile olacağını söylemekte[26] ve bir kişilik yemeğin iki kişiye iki kişilik yemeğin dört kişiye dört kişilik yemeğin ise sekiz kişiye yetebileceğini ifade etmektedir.[27]
O (s.a.v.) yemeği hazırlayanların sofraya davet edilmesini[28] veya yemekten kendilerine ikram edilmesini[29] öğütlemekteydi. Yemek ikram etmenin en hayırlı amellerden biri olduğunu[30] belirtmiş, ihtiyaç sahiplerinin davet edilmeyip sadece zenginlerin çağrıldığı yemeğin yemeklerin en şerlisi olduğunu söylemiştir.[31] (Devam edecek)
Dipnotlar: 1) İstanbul Medeniyet Üniversitesi, İslami İlimler Fakültesi, Siyer-i Nebi ve İslam Tarihi 2) Hadislerle İslam: hadislerin hadislerle yorumu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2013, 2/428. 3) Ebû Dâvûd, “Et‘ime”, 11; Tirmizî, “Et‘ime”, 39. 4) Abdürrezzâk es-San‘âni, el-Musannef, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1403, 10/415, 417, hadis nr: 19543, 19554. 5) Buhârî, “Hac”, 76. 6) Buhârî, “Eşribe”, 15, 25. 7) Müslim “Eşribe”, 123. 8) Ebû Dâvûd, “Et‘ime”, 15. 9) Ebû Dâvûd, “Eşribe”, 22. 10) Hadislerle İslam, 2013, 1/180. 11) Buhârî, “Et‘ime”, 2. 12) Hadislerle İslam, 2013, 2/109. 13) Tirmizî, “Et‘ime”, 48; Hadislerle İslam, 1/274. 14) Ebû Dâvûd, “Et‘ime”, 19; Müslim, “Eşribe”, 105, 107. 15) Mustafa Canlı, “Hadislerde Sağ Elle Yemek Konusu ve Tahlîli”, Uluslararası Tıbb-i Nebevî Kongresi, 24-25 Haziran 2014 Ankara Bildiriler, Ankara Proceedings, 2016, s. 310-317, s. 312; Hadislerle İslam, 6/324. 16) İbn Mâce, “Et‘ime”, 54. 17) Dârimî, “Et‘ime”, 17. 18) Muslim, 1413, “Eşribe”, 121. 19) Müslim, 1413, “Eşribe”, 108; Ebû Dâvûd, “Et‘ime”, 17; Tirmizî, “Et‘ime”, 12; Hadislerle İslam, 1/622. 20) Tirmizî, Et‘ime”, 41; İbn Mâce, “Et‘ime”, 11; Şemsüleimme es-Serahsi, el-Mebsût, ed. Mustafa Cevat Akşit, İstanbul: Gümüşev Yayınları, 2008, 1/147-148. 21) Tirmizî, “Et‘ime”, 30. 22) Ebû Dâvûd, “Et‘ime”, 42. 23) Ebû Dâvûd, “Eşribe”, 19 24) İbn Mâce, “Et‘ime”, 47. 25) Yusuf Açıkel, Mahir Doğan Çiftçi. “Kur’ân’da ve Hadislerde Sağlıklı Beslenme ve Obezite”. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 6 / 1 (Haziran 2021): 98-128. 26) Hadislerle İslam, 2013, s. 1/180. 27) Ebû Dâvûd, “Et‘ime”, 14. 28) Müslim, “Eşribe”, 179. 29) Tirmizî, “Et‘ime”, 44. 30) Buhârî, “Et‘ime”, 55. 31) Buhârî, “Îmân”, 19. 32) Buhârî, “Nikâh”, 73.
Kaynak: Ayşe Şimşek, Altınoluk Dergisi, Sayı: 456