Tasavvufda Tefsîr, Hadîs ve Fıkıh Gibi Bir İlim midir?
Tasavvuf; tefsîr, hadîs ve fıkıh gibi bir ilim midir? Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz tasavvuf ile ilgili merak edilenleri, aklımıza takılan soruları cevaplıyor.
“Tasavvuf; tefsîr, hadîs ve fıkıh gibi bir ilimdir” deniyor. Tefsîr, İbn Abbâs ile; hadîs, hadîs rivâyet eden bir çok sahâbî ile; fıkıh yine fakîh sahâbîler ile Peygamberimiz zamanından bu yana sâbit ilimlerdir. Ama Peygamberimiz ve hulefâ-i râşidîn döneminde ta-savvufun isminden bile bahsedilmemiştir, ne dersiniz?
- Cevap:
Tasavvuf, İslâmî ilimler mozaiğinin bir parçasıdır. Nasıl tefsîr, hadîs ve fıkıh, asr-ı saâdette var olan bir ilim ise tasavvuf da muhtevâsı îtibâriyle öyledir. Çünkü İslâm’ın ihsân boyutunu, îmânın îkan; yâni yakînî bir kıvamda yaşanmasını sağlayan tasavvuftur. Kur’an’da bahsi geçen takvâ, zikir, huşû, tevbe ve rızâ gibi kalb amellerinin nasıl gerçekleşeceğini Kur’an ve sünnetten alıp tatbîkî olarak öğreten zâhidler ve sûfîlerdir.
Tasavvufun asr-ı saâdetteki adı belki zühddür, ihsândır, rabbânîliktir, ama tasavvuf öz ve muhtevâ îtibâriyle o gün de vardı. Nitekim el-Luma’ adlı tasavvuf klasiğinin üç ve yedinci bölümleri arasında büyük sahâbîlerden her birinin tasavvufta belli özellikleriyle imâm ve önder oldukları anlatılmaktadır.[1] Burada anlatılan bilgilere göre hulefâ-i râşidîn ve aşere-i mübeşşereden sahâbîlerle ashâb-ı suffadan her biri, tasavvufî özellik ve zühdî tavırlarla temâyüz etmişlerdir. Bu açıdan ashâbın hayâtında, daha sonra tasavvuf diye şekillenen mânevî tavrın ilk nüvelerini bulmak mümkündür.
Diğer taraftan Hz. Peygamber ve hulefâ-i râşidîn devrinde Hanefîlik ve Şâfiîlik gibi fıkhî, Mâtürîdîlik ve Eşarîlik gibi îtikâdî mezhebler de henüz teşekkül etmiş değillerdi. Aslında İslâmî ilimlerin tekevvünü/oluşumu aşağı-yukarı aynı yüzyıllara rastlamaktadır. II ve III. h. asırlar, mezhebler ve ilimlerle tasavvufun oluşum dönemi olarak kabûl edilebilir.
[1]. Bkz. Serrâc, a.g.e., s. 71-148.
Kaynak: Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz, 300 Soruda Tasavvufi Hayat, Erkam Yayınları