Tasavvufun Tanımı ve Kapsamı

Tasavvuf nedir, neyi kapsar? Tasavvufun tanımı ve kapsamı.

İslâm’da ruhî ve mânevî hayatı öne çıkaran düşünce ve yaşayış biçimine verilen bir isimdir. Bu hayat ve düşünce biçimini benimseyen kişiye mutasavvıf ve sûfî adı verilir. Temel ilkelerini Kur’an, sünnet ve sahabe uygulamalarından alan tasavvuf, tarih boyunca çeşitli evrelerden geçmiş, değişerek ve gelişerek varlığını günümüze kadar sürdürmüştür.

Tasavvufun pek çok tanımı yapılmıştır. Her tanım bir bakıma, tanımı yapanın kendi ruhî ve manevî durumunu yansıtır. Tasavvufun bu niteliği, mutasavvıfların “tatmayan bilmez” deyimiyle dile getirilir. Biz, konunun niteliğinin anlaşılmasına yardımcı olması düşüncesiyle, ünlü mutasavvıflarca yapılan tanımlardan birkaçını aşağıda vereceğiz.

TASAVVUF NEDİR?

Tasavvuf; “gerçekleri almak, halkın elinde bulunandan umut kesip yüz çevirmektir”, “güzel ahlâktır”, “Allah’ın seni sende öldürmesi ve seni kendisiyle diriltmesidir”, “kendini Allah’ın dilediği şey üzerine bırakıvermen, O’nun iradesine mutlak olarak teslim olmandır”, “karşılıklı dostluk ve sevgidir. Hiçbir kaygı duymadan Allah ile birlikte olmaktır. Duyu organlarına sahip olmak, ruhun üfleyişlerine kulak vermektir”, “kafanda ne varsa atman, elinde olanı vermen ve başına gelenden sızlanmamandır.” Tasavvuf konusunda önemli eserleri olan ve arkasında önemli izler bırakan üç mutasavvıfın tanımı da şöyledir: Kuşeyrî’ye (ö.465/1072) göre tasavvuf, “Allah dışındaki her şeyden el çekmek, tanınmamayı seçmek ve hayırlı olmayan şeylerden sakınmaktır”, Gazzâlî’ye (ö.505/1111) göre tasavvuf, “kalbi Allah’a bağlamak, O’nun dışındakilerle ilgiyi kesmektir.” Sühreverdî’nin (ö.563/1168) tasavvuf tanımı ise şöyledir: “Başlangıcı ilim, ortası amel ve sonu ilahî bağışlardır.”

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları