Tekfir ne demektir? Tekfir etmek nedir? Tekfirin tehlikeleri nelerdir?

Tekfir, bir kişiyi kâfir saymak demektir. İman dairesinden hangi durumlarda çıkıldığını, akaid ve kelam alimleri belirlemişlerdir. Müminken küfre düştüğü kabul edilen bir kimsenin (mürtedin) muhatap olacağı hükümleri ise fıkıh ilmi düzenler. Bu sebepledir ki tekfire karar verecek kişinin hem kelam ilminde tartışılan problemleri derinlemesine bilen, hemde fıkıh ve fıkıh usülü ilminin inceliklerini kavrayabilen, yetkili bir kimse olması gerekir.

Hz. Peygamberin hayatı incelendiğinde, Mekke döneminde belirli grup ve şahısları tekfir ettiği görülmektedir. Halbuki, Medine döneminde müslümanlar arasında münafıkların varlığı bilinen bir gerçektir. Kur’an’ın pek çok yerinde münafıklar, kâfirler ve müşriklerle yanyana zikredilmekte ve aynı azaba uğratılacakları haber verilmektedir. Vahiy gibi bir bilgi kaynağına sahip olduğu için, kimlerin samimi imana sahip olduğunu, kimlerin de kâfirken, müminmiş gibi gözüktüğünü çok iyi bilen Hz. Peygamber, kişi ve gurupları tekfir etmekten sakınmış, onları Müslümanlaştırmaya gayret etmiştir. O, “Ben müslümanım” diyeni, münafık bile olsa, İslam toplumundan dışlamayı, insanların selameti açısından uygun bulmamıştır.

İslam tarihinde ilk tekfir hareketi Hariciler ile başlamıştır. Hz. Ali ile Hz. Muaviye arasında geçen Sıffin savaşından sonra ortaya çıkan bu topluluk, başta Hz. Ali ve Hz. Muaviye olmak üzere bu savaşa katılan herkesi kâfir saymıştır. Daha sonra ameli imanın parçası saydıkları için, büyük günah işleyen herkesi tekfir eden Hariciler, İslam dünyasında anarşi ve terör tohumlarını atan ilk zümre olmuştur.

Mutezile de, büyük günah konusunda Haricilerden biraz daha yumuşak davranarak, büyük günah işleyenin iman dairesinden çıktığını fakat küfre girmediğini ileri sürmüştür. Böyle bir kimsenin iman ile küfür arasında bir konumda olduğunu savunmuştur.

Ehl-i sünnet kelam bilginleri ise, büyük günah işleyenin, kâfir değil, günahkar mümin olduğunu söylemişlerdir. Tekfir konusunda, hassas ve temkinli davranmışlardır. Zamanla her mezhebin aşırı gidenleri ve mutaassıp (tutucu) olanları, diğer grup ve insanları tekfir etmeye başlamıştır. Ancak, Hz.Peygamber’in tekfir konusundaki tavsiyelerini göz önünde tutan Ehli sünnet alimleri Ehl-i kıbleden olup da, günah işlemiş bulunan bir kimseyi bundan dolayı tekfir etmemeyi, Ehl-i sünnetin temel prensipleri arasında zikretmişlerdir. Böylelikle onlar, İslam toplumunun birlik ve bütünlüğünü korumaya son derece özen göstermişlerdir.

Müslüman olduğu bilinen bir kimseyi kâfir saymak, fert açısından tehlikeli sonuçlar doğurmasının yanında, toplum hayatında kapatılmayacak yaraların açılmasına, birlik ve bütünlüğünün zedelenmesine ve parçalanmaya sebep olur. Bu sebepledir ki büyük İslam bilgini ve kelâm alimi İmam Gazzali (ö. 505/1111) “Kelime-i tevhide samimi bir şekilde bağlı kaldıkları ve bu prensiple çelişki oluşturacak bir durumda bulunmadıkları sürece, yollar ne kadar farklı olursa olsun, müslümanlara dil uzatmaktan ve mezhepleri tekfir etmekten sakınılmalıdır.” demiştir.

Ehl-i sünnet fıkıh alimleri de, insanları yersiz ve gereksiz bir şekilde tekfir etmenin sakıncalarını vurgulamışlardır. Alimler arasında şu görüş oldukça yaygındır: “Bir kimsenin kâfir olduğuna dair doksan dokuz; Müslüman olduğuna dair bir delil bulunsa, müftünün, o kişinin müslüman olduğunu gösteren bir delille amel etmesi gerekir.”[1] 19. asır Hanefi fıkıh bilginlerinden İbn Abidin, eserlerinde tekfir konusuna değinirken insaflı ve müsamahakar davranmış ve şöyle demiştir: “... Müslüman olduğu bilinen birinin sözünün tevil imkanı varsa tevil edilmeli, kâfir sayılmamalıdır.”[2] Alimleri tekfir konusunda bu denli hassas ve temkinli davranmaya sevk eden şey, iman ile küfürün sınırını belirlemenin çok önemli olması, Müslüman olduğu bilinen birini kâfir saymak durumunda onun mal ve can güvenliğinin ortadan kalkmasıdır. Ayrıca tekfir edilen kişinin selamı alınmaz, kendisine selam verilmez ve kestiği hayvanın eti yenilmez. Yine Müslüman bir kadınla evlenmesine müsaade edilmez, öldüğünde cenaze namazı kılınmaz, Müslüman kabristanına gömülmez ve ahirette de ebedi cehennemde kalacağına hükmedilir. Tekfir edilen kişinin toplumdan dışlanmak anlamına gelen uygulamalarla yüz yüze gelecek olması tekfir konusunda çok dikkatli davranmayı gerektirmektedir.

Bir mü’min küfür ile itham etmenin sakıncalı olduğu Hz.Peygamber’in pek çok hadisinde dile getirilmiş ve Müslümanlar bu konuda uyarılmışlardır. Bu hadislerin bazıları şunlardır:

“Bizim gibi namaz kılan, kıblemize yönelen ve kestiğimizi yiyen kimse, Allah’ın ve Elçisi’nin güvencesini elde etmiş olur. O halde böyleleri hakkında Allah’ın verdiği güvenceyi ve ahdi bozmayın.”[3]

 “Kim bir insanı ‘kâfir’ diye çağırırsa yahut öyle olmadığı halde ‘ ey Allah düşmanı’ derse, söylediği söz kendisine döner.”[4]

“Herhangi bir Müslüman bir başkasını tekfir ettiğinde, şayet o kâfirse diyecek yok. Aksi takdirde bizzat kendisi kâfir olur.”[5]

 Bu konuda çok dikkat çekici bir olay da sahabeden Üsame b. Zeydin başından geçmiştir. O, şunları anlatmaktadır:

Hz. Peygamber bizi bir bölük askerle düşman üzerine göndermişti. Sabaha karşı baskın düzenledik. Ben hemen bir adamı yakaladım. Bu adam  Allah’tan başka tanrı yoktur dediği halde onu öldürdüm. Bunun üzerine beni bir düşüncedir aldı. Dönüşte olayı Hz.Peygamber’e anlattım. Hz.Peygamber :

 _ Kıyamet gününde onun söylediği La ilahe illallah’ın elinden seni kim kurtaracak? deyince, o bunu kılıç korkusu ile söylemişti, cevabını verdim. Bunun üzerine Allah Elçisi, ‘Sen onun kalbini yarıp baktın mı? La İlahe illallah’ı samimiyetle mi, yoksa silah korkusuyla mı söylediğini nasıl anladın?’ diye azarladı. Hz.Peygamber bu azarını o kadar çok tekrar etti ki, keşke önceden Müslüman olmasaydım (bu olaydan sonra Müslüman olsaydım) da bu olayla karşılaşmamış olsaydım, diye içimden geçirdim.”[6]

Hz. Peygamber’in ve onun izinde giden Ehli sünnet bilginlerinin uyarı ve tavsiyelerine rağmen bazı aşırı giden Müslümanlar, diğer bazı insanları ve grupları tekfir ederler. İnsanları yersiz tekfire götüren başlıca sebepler, bilgisizlik, taassup, hoşgörüsüzlük, çekememezlik ve menfaat teminidir. Ayrıca tekfirin, karşı tarafı mahkum etmek için hemen kullanılabilecek bir silah olduğunun düşünülmesi gafletidir.

[1] İbn Abidin, Mecmuatu’r- Resâil, l. 367.

[2] İbn Abidin, a.g.e. I.342.

[3] Buhari, Salat, 28; Ebu Davud, Cihad, 95.

[4] Buhari, Feraiz, 29; Müslim, İman, 27.

[5] Ebu Dâvud, Sünnet, 15.

[6] Müslim, İman, 41; Ebu Davud, Cihad, 95; İbn Mace, Fiten, 1.

İslam ve İhsan