Teveccüh Ne Demektir?

Sözlük anlamı itiaberi ile teveccüh ne demektir? Teveccüdün tasavvuftaki anlamı nedir?

Teveccüh yöneliş demektir. Genelde Hakk’a yöneliş ve kalbî alâka için kullanılır. Mürîdin mürşidine bağlanıp yönelmesi anlamında kullanıldığı gibi, mürşidin mürîdini karşısına alıp ona nazar etmesi anlamında da kullanılır. Bu mânâdaki teveccüh için: “Allah Teâlâ benim sadrımı ne ile doldurdu ise ben onu aynıyla Ebû Bekr’in sadrına ilkâ ettim”^[1] hadîsi delîl sayılmıştır.

Hz. Peygamber’in ashâbı ile ilişkisi nazar yoluyla gerçekleşen bir sevgi alışverişidir. Ashâbın Allah Rasûlü’nü görmeleri kadar Allah Rasûlü’nün onlara nazar buyurmasının ayrı bir anlam ve önemi vardır. Onları sahâbî yapan, mazhar oldukları bu nazardır. Tasavvufî irşâdda da mürşidin mürîdine şefkat ve sevgiyle nazarı, oldurucu bir nefes gibi etki etmektedir. Mürşidin nazar ve nefesiyle mürîdini etkileyip onu bir bakıma rûhî yükselişe hazırlaması, güneşe tutulan büyüteçlerin yoğunlaştırdığı güneş ışınlarının, temas ettiği maddeleri yakmasına benzer.

İnsânî ilişkilerde gözün önemli ve etkin bir yeri vardır. Gözlerin gizlice anlaşması, kalblerin anlaşması sonucudur. İnsan gözünden çıkan ışın ve şuaların erdirici ve oldurucu bir etkisi bulunduğu bilinmektedir. Ebeveynin evlâdına, sevenin sevdiğine pozitif enerji ile bakışı müsbet bir tesîr meydana getirdiği gibi, menfî enerji ile gözlerin buluşması negatif bir elektrik oluşturur.

Teveccüh daha çok Nakşbendîlikte kullanılan bir kavramdır. Teveccühün mürîdden mürşide doğru olanı “râbıta-i muhabbet” denilen şekildir. Mürîd, mürşidinin rûhâniyetine muhabbet yoluyla teveccüh edince mürşidin rûhâniyeti onun bâtınında feyz tesîri gösterir. Bu feyz, beşerî zaaf ve sıfatları izâle ederek mürîd, tedrîcen şeyhinin boyasına boyanır. Bu sevgi sonucu meydana gelen kalbî beraberlik, şahsiyet transferi ve aynîleşmeyi doğurur.

Dipnot:

^[1].       Bkz. Mevsûa etrâfi’l-hadîs, XI, 156.

Kaynak: Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz, 300 Soruda Tasavvufi Hayat, Erkam Yayınları