Ülkemizde Evle Mezar Arasındaki Yakınlık ve İç İçeliğin Sebebi Nedir?
Bizde sanki hayâtla ölüm; evle mezar arasında bir iç içelik mi var? Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz cevaplıyor...
Evet, doğrudur. Çünkü milletler vatan toprağı üzerinde yaşayanlar kadar yerin altında medfûn olanlarla millettirler. Bu yüzden kabir ve türbelerle barışık olmak zorundayız. Ayrıca İslâmî telâkkîdeki hayât ve ölümün iç içe oluşu ve ölümün hayât üzerinde terbiye edici etkisi[1] de bizdeki şehir içi mezar geleneğini oluşturmuştur. Mâbedlerin hazîrelerine yapılan definler bu açıdan önemlidir.
Kabir ziyâreti sırasında selâm verilmesi, sünnette ölülerle dirilerin diyaloğuna işârettir. Çünkü kabir ziyâreti insanın ölümden ibret alması ve ölüm ötesine hazırlanması bakımından da anlamlıdır. Kabir başındaki duâ sırasında duygusal bir dînî yoğunluk yaşanmakta, ziyâret edenlerle ziyâret edilen arasında âdetâ bir gönül köprüsü kurulmaktadır. İbn Kemâl’in Kırk Hadîs’inde yer verdiği: “İşlerde hayrete düştüğünüz zaman kabir ehlinden istiâne ediniz”[2] rivâyeti bu tür kalbî yoğunlaşmayı hatıra getirmektedir.
Ölüm tasavvufî telâkkîde şeb-i arûs niteliğindedir. Yâni gerçek Sevgili’ye kavuşma ve O’nunla buluşma ânıdır. İnsanın fânî vücûdundan sıyrılıp bâkî olana ulaşmasıdır. Dolayısıyla ölüleri ziyâret, ölümü hatırlamak demektir. Zaman zaman bâzıları havf ve recâ açısından Mevlânâ ve tasavvuf çevrelerinin ölümü şeb-i arûs olarak değerlendirmesinin mahzûrlu olup olmadığını soruyorlar. Doğrusunu isterseniz böyle bir değerlendirmenin havf ve recâ kapsamında, havftan/korkudan uzaklaşıp recâya/ümide yaklaşma anlamı yoktur. Aksine Allah Teâlâ’yı Velî; yâni Sâhip ve Dost olarak görmek vardır. Dînî inanca göre varılacak yer Allah’ın katı olduğuna göre böyle bir inancın insanın kendisine statü belirlemesi ve kendisini güvende görmesi anlamına gelmez. Aksine bir ilticâ ve temennî mânâsı taşır.
Dipnotlar:
[1]. Bkz. el-Mülk, 67/2.
[2]. Aclunî, Keşfü’l-hafa, I, 88, hadîs no: 213.
Kaynak: Prof. Dr. Hasan Kamil Yılmaz, 300 Soruda Tasavvufi Hayat, Erkam Yayınları