Üreticiyi Yolda Karşılamak Caiz midir?

Pazara mal getiren üreticiyi yolda karşılayıp malını almak caiz midir?

Hz. Peygamber, şehre mal getiren kafilenin yolda karşılanarak, mallarının satın alınmasını yasaklamıştır. Buna “telakkı’r-rukbân” yasağı denir.^[1] Hanefîler bu yasağı iki türlü açıklamıştır: a) şehre mal getirmekte olan kafileyi esnaftan birinin yolda karşılayıp, bütün malını satın alması ve şehirde bu maldan bulunmadığı için istediği fiyata satması, b) Şehirdeki fiyatları bilmeyen kafileyi yolda karşılayıp, getirdikleri malları rayiç fiyatın altında bir fiyatla satın alması. Bunlardan birincisinde şehir halkı zarar görür, ikinci durumda ise mal getirenler, rayiç fiyatları bilmedikleri için aldatılmış olurlar. Bu yüzden böyle bir işlem mekruh olur. Ancak sözü edilen zararlardan hiçbirisi bulunmaz, toptancı hallerinde olduğu gibi halkın daha uygun ve düzenli gıda maddesi elde etmesine yardımcı olursa, bu çeşit alımlarda bir sakınca bulunmaz.

Mâlik İbn Enes ise, bu yasağa esnaf açısından bakarak, aralarından birisinin bu şekilde çok ucuz mal temin etmesinin haksız rekabete yol açabileceğini, ancak bununla birlikte yapılan satışın geçerli olduğunu, malın alındığı yer şehir veya kasabaya uzaksa, bunda bir sakıncanın bulunmadığını söylemiştir.

İmam Şâfi’ye göre ise, böyle bir satışta, dışardan mal getiren aldatılmışsa muhayyer olur ve akdi feshedebilir.

Dipnot:

^[1] Buhârî, Büyû’, 72, İcâre, 11, 19.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle İslam İlmihali, Erkam Yayınları