Abdestli iken uyumak abdesti bozar mı? Uyuyunca abdest almak ile ilgili hadisler...

Abdullah bin Ömer radıyallahu anh’dan: Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bir gece yatsı namazından meşgul edildi. Biz de camide yattık uyandık, tekrar yattık tekrar uyandık, yine yattık sonra yanımıza çıktı:

“Sizden başka namazı bekleyen yok,” buyurdu. (Ebû Dâvûd, Taharet, 80/199; Buharî, Kitâb’ul-Mevakıt, b. 24, s. 142, c. 1; Müslim, Kitâb’ul Mesacid, b. 39, n. 225, s. 442, c. 1)

Hadisin Açıklaması

Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Efendimiz, harp için ordu hazırlıyordu, yatsı namazına gelemedi. Cemaatten bir kısmı Rasûl-i Ekrem gelir diye camide yattı beklediler. Bu arada bir kaç defa uyudu uyandılar. Sonra Rasûl-i Ekrem geldi. Onlara sizden başka namazı bekleyen yok buyurdu.

*

Enes bin Mâlik radıyallahu anh’dan rivâyet edildiğine göre şöyle demiştir:

Rasûlullah Aleyhisselâm’ın ashâbı yatsının tam vaktini beklerken başları (uyuklamaktan) eğilirdi de, sonra kalkar abdest almadan namaz kılarlardı.

Ebû Dâvud dedi ki: Şu’be, Katâde’den rivâyetinde ziyade edip dedi ki; Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’ın zamanında biz uyur, başlarımızı eğerdik.

İbn-i Ebi Arube bu hadis-i Katâde’den başka bir lafızla rivâyet etti. (Ebû Dâvûd, Taharet, 80/200)

*

Enes bin Mâlik radıyallahu anh’dan rivâyet edildiğine göre şöyle demiştir:

Yatsı namazı için kamet yapıldı. Birisi kalktı:

– Ey Allah’ın Rasûl-i benim hacetim vardı, dedi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem kalktı onunla sessiz konuşurken cemaat veya bazısı uyudu. Sonra Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem onlara namazı kıldırdı. Sabit el Benâni rivâyetinde abdesti zikretmedi. (Ebû Dâvûd, Taharet, 80/201; Müslim, Kitâb’ul-Hayz, b. 33, n. 376, c. 1, s. 284)

*

İbn-i Abbas radıyallahu anh’dan şöyle dediği rivâyet edilmiştir:

Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem secde eder, soluk alışı duyuluncaya kadar uyur, sonra kalkar abdest almadan namaz kılardı. Enes:

Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’e uyudun, abdest almadan namaz kıldın dedim. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem:

– “Abdest uzanarak yatanlara lâzımdır,” buyurdu.

Osman ve Hennad: “Uzanarak yatarsa, mafsalları istirahata geçer,” cümlesini ziyade ettiler.

Ebû Dâvud dedi ki: “Abdest uzanarak yatanlar üzerinedir.” cümlesi hadis-i münkerdir. Bunu başkası rivâyet etmedi. Ancak Yezid (Ebû Halid) Delâni, Katade’den rivâyet ettiler. Fakat bu cümleden hiç bir şey zikretmediler. İbn-i Abbas: Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in kalbi uyumaktan korunmuştu, dedi.

Aişe radıyallahu anh dedi ki: Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:

“Gözlerim uyur, kalbim uyumaz.”

Şu’be dedi ki: Katade, Ebûl Aliye’den dört hadis işitti, onlar da,

1 - Yunus bin Metta hadis-i,

2 - Namaz hakkında İbn-i Ömer hadisi,

3 - Kadılar üçtür hadisi,

4 - İbn-i Abbas’ın “Kendilerine güvenilen kişiler bana bu hadis-i nakletti. Onlardan biri ve en güvenilir olanı Hz. Ömerdir.” diye başlayan hadisidir. (Ebû Dâvûd, Taharet, 80/202)

Hadisin Açıklaması

Ebû Dâvud dedi ki: Yezid el-Dellâni hadisini, Ahmed bin Hanbel’e söyledi. Hadisin zaifliğinden dolayı beni azarladı ve:

– Yezid Dellâni’ye ne oluyor ki, Katade’nin ashabı arasına giriyor, dedi. Ve hadise kıymet vermedi.

1 - Yunus bin Metta hadisi:

– “Hiç bir kula ben Mettâ oğlu Yunus aleyhisselâm’dan hayırlıyım demek yakışmaz.”

2 - Namaz hakkında İbn-i Ömer hadisi,:

Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem sabah namazından sonra güneş doğana kadar, ikindi namazından sonra güneş batana kadar namaz kılmaktan nehyetti.

3 - Kadılar üçtür, Biri cennettedir, ikisi cehennemde, cennette olan, bir adam ki, hakkı bildi, onunla hükmetti.

Bir adam ki hakkı bildi, hükümde zulmetti, o, cehennemdedir.

Bir adam ki, cehaletle nâsa hükm etti, o da cehennemdedir.

*

Ali bin Ebû Talib radıyallahu anh’dan rivâyet edildiğine göre şöyle demiştir:

 Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem “Gözler oturağın bağıdır. Kim uyursa abdest alsın,” buyurdu. (Ebû Dâvûd, Taharet, 80/203; İbn-i Mâce, Kitâb’ut-Tahâret, b. 62, n. 477, c. 1, s. 161)

Hadisin Açıklaması

Seh: Dübür demektir. Yeni terimle anüs deliğidir.

Vika: Ağız bağı demektir. Kırba, dağarcık ve tulumların ağızlarına bağlanan bağa vika denir. Anüsün açılıp kapanmasını sağlayan kaslara da bunu söylemek mümkündür.

Uykunun abdesti bozup bozmayacağı hakkında ilim adamları ihtilâf ettiler, bu mevzuda dokuz guruba ayrıldılar.

1 - Uyku hiç bir halde abdesti bozmaz dediler, 200 nolu Hz. Enes hadis-i ile istidlal ettiler.

2 - Ne halde olursa olsun uyku abdesti bozar dediler. Saffan bin Assal’in rivâyet ettiği: Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem “Biz seferde olduğumuz zaman mestlerimizi üç gün üç gece çıkarmamamızı emretti, ancak cünüblükten dolayı çıkarmak müstesna. Lâkin büyük abdestten, küçük abdestten ve uykudan çıkarmayın” hadisidir.

3 - Çok uyku bozar, azı bozmaz, uykunun kendisi abdesti bozmaz amma abdestin bozulmasına sebeptir.

4 - Namaz içinde ve namaz dışında, rükû ve secdede, sünnet üzere uyunursa abdest bozulmaz. Uzanarak veya dayanarak uyunursa bozulur. İmâm-ı Azam hazretlerinin Şâfiî hazretlerinin görüşü de budur.

5 - Rükûda ve secdede olanın uyuması bozar. Ahmed bin Hanbel’in görüşü de budur.

6 - Uyku abdesti bozar. Ancak rükû yapanın ve secde edenin, uyuması bozmaz.

7 - Ancak secde edenin uyuması bozar.

8 - Namazda uyumak bozmaz, namaz haricinde uyumak bozar.

9 - Makat yere iyice yapışık olarak uyumuşsa bozulmaz. İster namazda olsun, ister namaz haricinde olsun abdest bozulmaz. İmâm-ı Azam Hz. ve Şâfiî hazretlerinin görüşü böyledir. (Avnul Mabud c. 1, s. 83)

Uyku gaflet anıdır. Göz yumulunca beden istirahata geçer. Anüs bağı olan kaslar gevşer, yellenmek ihtimali doğar.

Rasûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem’in uyumasının abdestini bozmaması, gözü yumulsa da kalbinin uyumamış olmasındandır. Veya yatarken uzanıp yatmamış olmasındandır.

Ashab-ı kirâmın uyudukları halde abdest tazelemeden namaza durmaları, ya oturakları üzerine uyumuş olmalarından veya abdestin bozulmasına sebep olan, yellenmenin meydana geldiğine kesin bilgileri olmadığı içindir.

Kaynak: İbrahim Koçaşlı, Sünen-i Ebî Davud ve Tercemesi, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan