Vakıf nedir veyahut ne demektir? Vakıflar niye önemlidir? Vakıfların faydaları nelerdir? Vakıfların sağladığı faydaları yazımızda bulabilirsiniz...

Vakıf kelimesi, “bir malı, menfaati ammeye âit olmak üzere herkesin faydalanması için Allah’ın mülkü hükmüne koyarak üstündeki mülkiyet (temlik ve temellük) hakkını kaldırma” demektir.

VAKIF NEDİR?

Sözlükte “durmak; durdurmak, alıkoymak” anlamındaki vakıf (vakf) kelimesi terim olarak “bir malın mâliki tarafından dinî, içtimaî ve hayrî bir gayeye ebediyen tahsisi” şeklinde özetlenebilecek hukukî bir işlemle kurulan ve İslâm medeniyetinin önemli unsurlarından birini teşkil eden hayır müessesesini ifade eder.

Vakıf kelimesi “vakfedilen mal” anlamında isim olarak da kullanılır. Bu durumda çoğulu evkāf ve vukūftur. Fıkıh literatüründe vakıf kurumunu ifade etmek üzere “habs, hubus, ahbâs, ihtibâs, tahbîs, tesbîl, sebîl” gibi kelimeler de geçmektedir.

Vakıfların Anadolu’da hızla yaygınlaşıp önemli hale gelmesinde siyasi, sosyo-ekonomik sebeplerin yanı sıra  “sadaka, infak ve hayırda yarışma” ya teşvik edici mahiyetteki ayetler ve şu hadis-i şerif etkili olmuştur.

Ebû Hüreyre’den (r.a.) rivayet edildiğine göre Resûlullah (s.a.s.) şöyle buyurdu:

“İnsan ölünce, üç ameli dışında bütün amellerinin sevabı kesilir: Sadaka-i câriye, kendisinden istifade edilen ilim, arkasından dua eden hayırlı evlât.” (Müslim, Vasiyyet 14. Ayrıca bk. Ebû Dâvûd, Vasâyâ 14; Tirmizî, Ahkâm 36; Nesâî, Vasâyâ 8)

VAKIF CENNETİ

Bütün Türk-İslam devlerinde örneklerine rastlanan vakıfların, Osmanlılarda çok daha büyük bir gelişme gösterdiği, toplumun eğitim, sağlık, sosyal güvenlik gibi en temel ihtiyaçlarının ötesinde, son derece ayrıntılara dönük alanlara bile yöneldiği görülür. O kadar ki Batılılar 16. asır Osmanlı toplumu için “vakıf cenneti” tabirini kullanmışlardır.

VAKIF ÖRNEKLERİ

Osmanlılarda kayıtlara geçtiği için tespit edilmiş 26.000 küsur vakıf kurulmuştur. Hem de hiç akla gelmeyecek hususlarda bile hizmet veren vakıflara birkaç misal verelim:

• Kızlara çeyiz hazırlayan vakıf,
• Hizmetçilerin kırdığı tabakları tazmin eden vakıf,
• Çiftçilere ziraat âletleri sağlayan vakıf,
• Âfet sonrası tamir yapan vakıf,
• İflâs eden tüccarlara yardım eden vakıf,
• Yaralı göçmen kuşların tedavisini üstlenen vakıf,
• Kandil gecelerinde, çeşmelerden bal şerbetleri ikram eden vakıf,
• Yoksul mahkûmlara harçlık veren vakıf…

VAKIFLARIN SAĞLADIĞI FAYDALAR

Vakıflar;

• İnsana hizmetin yanı sıra hayvanların dahî huzur ve sağlığını temin etmiştir.
• Hastane, huzurevi gibi yerlerde din, dil, ırk, mezhep ve sınıf ayrımı yapılmaksızın, çocuk ve yaşlı bütün âciz insanlara tedavi ve barınma hizmetleri verilerek sosyal adalet sağlanmıştır.
• Maddî sıkıntı içinde olanların, hırsızlık, rüşvet ve iffetsizlik gibi haram yollara sapmasını engellemiştir.
• Toplumun can, mal, ırz ve nâmus emniyetinin yanında, ahlâk ve haysiyeti koruma altına almıştır.
• Fakirleri gözeterek sosya bir kargaşanın önüne geçilmiş, zengin-fakir çatışmasını önlenmiştir.

İslam ve İhsan