Vesayet akdi nedir? Vesayet akdinin bir süreye ve şarta bağlanması caiz midir? Vesayet akdinin yapılışı.

Vesayet akdi icap ve kabul ile meydana gelir. Vasî tayin edenin; “Sen benim vasîmsin” “Sen benim malımda vasîmsin” veya “Sen benim vefatımdan sonra vekilimsin” yahut, “Vefatımdan sonra çocuklarımı sana teslim ettim, onların işlerini sen yönet” gibi ifadelerle yapılacak teklif karşı tarafça da kabul edilince Vesayet sözleşmesi meydana gelir.

VASİNİN RED VEYA KABUL HAKKI

Vasî Vesayet teklifini, vasî tayin edenin bilgisi altında reddetse bu red geçerli olur. Eğer vasî tayin edenin bilgisi yoksa onun bakımından aldanma olmaması için red onun bulunmadığı mecliste geçerli olmaz. Vasî tayin edilen susar ve bu arada vasî tayin eden ölürse, vasînin red veya kabul hakkı vardır.

Vesayet sözle olduğu gibi fiil ile de gerçekleşebilir. Meselâ; bir kimse vasî tayin edildiğini bilmeksizin mirasçıların bir malını satsa veya onlara yarayışlı bir şey satın alsa veya ölenin bir borcunu ödese yahut alacağını tahsil etse vasîliği fiilen kabul etmiş sayılır.

Vasînin görev alanına vasî tayin edenin çocukları girdiği gibi bu çocukların ölümü halinde onların çocukları da girer.

Vasî ile birlikte nâzır tayini de câizdir. Nazırın tasarrufa yetkisi yoktur. Ancak onun bilgisi olmadıkça vâsi tek başına tasarrufta bulunamaz. Aksi halde yetimin malında meydana gelecek zararı tazmin etmesi gerekir.

Vesayet görevinin, Allâh’a yaklaşmak gayesiyle ücretsiz yapılması gerekir. Ancak vasî tayin eden, vasî için vasiyeti infaz bedeli olarak bir ücret belirlese bu iş sözleşmesi geçerli olmaz. Çünkü bu sözleşme vasî tayin edenin ölümünden sonra yürürlüğe girmesi gerekeceği için böyle bir iş akdi geçersiz olur. Ancak böyle bir ücret bir atıyye olarak mirasın üçte birine kadar olan bölümünden verilir. Yine vasî tayin eden; “Benden sonra çocuklarım üzerinde vasî olması için sana şu kadar ücret verdim” dese bu şart batıl olur, fakat başka bir açıdan ona hizmeti karşılığında belli bir malı veya ücreti vasiyet yoluyla bırakmış olur.^[1]

VESAYET AKDİNİN BİR SÜREYE VE ŞARTA BAĞLANMASI CAİZ MİDİR?

Diğer yandan vesayet akdinin bir süreye ve şarta bağlanması caizdir. Meselâ; “Seni bir yıl süreyle veya oğlum ergenlik çağına girinceye veya Ahmed dönünceye kadar vasî tayin ettim” denilse sınırlı bir süre için vâsi tayini söz konusudur. Şarta bağlama ise şöyle olur: “Ben ölürsem, seni vasî tayin ediyorum” demek gibi. Çünkü vasî tayininde bir takım bilinmezlikler ve tehlikeler söz konusudur. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.v.) Zeyd b. Hârise’yi (r.a.) Mûte Gazvesine gidecek olan bir askeri birliğe komutan tayin etmiş ve şöyle buyurmuştur: “Zeyd’in başına bir felâket gelirse, ondan sonra Cafer, Cafer’in başına felâket gelirse Abdullah b. Revâha komutayı ele alsın.” ^[2]

Dipnotlar:

^[1]. Bilmen, age, V, 179, 180. ^[2]. Buhârî, Cihâd, 7, Cenâiz, 4; İbn Hanbel, III, 113, 118, V, 299, 301.

Kaynak: Prof. Dr. Hamdi Döndüren, Delilleriyle Aile İlmihali, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan