Hak dostu Veysel Karânî Hazretleri; bu imtihan âleminde Cenâb-ı Hakk’ın rızâsının nasıl bir zıtlığa rabtedilmiş olduğunu, yedi maddede[1] şöyle ifade ediyor. 1- YÜKSEKLİK ARADIM, TEVÂZÛDA BULDUM

Âyet-i kerîmede buyrulur: “Rahmân’ın (has) kulları onlardır ki, yeryüzünde tevâzû ile yürürler…” (el-Furkân, 63)

İdrîs -aleyhisselâm- bir nasîhatinde der ki:

“Akıllı kimsenin mertebesi yükseldikçe tevâzû hâli artar.”

Ârif bir şâir de bu hakîkati şöyle nazma döker:

Mazhar-ı feyz olamaz düşmeyicek hâke nebât

Mütevâzî olanı rahmet-i Rahman büyütür.

“Tohum toprağa düşmedikçe filizlenip büyüyemez. Allâh’ın rahmeti de, kibirlileri değil, ancak mütevâzı olanları büyütüp yüceltir.”

Hazret-i Mevlânâ’nın şu beyânı da, böbürlenenlerin ve benlik iddiâsına kalkışanların, kazâ kılıcını kendi aleyhlerine tahrik ettiklerinin açık bir ifâdesidir:

“Kılıç, boynu olan kişinin boynunu keser. Gölge ise yerlere serilmiştir. Boynu ve bedeni olmadığı için onun yaralanması ve kesilmesi yoktur.”

Gurur, kibir ve ucub, ekseriyetle istîdatlı ve varlıklı insanlarda meydana gelir. Hâlbuki insana lutfedilen bütün nîmetler, iki uçlu bir bıçak gibidir. Yani hayra da, şerre de kullanılabilir. Bu itibarla maddî-mânevî istîdat ve zenginliklerin asıl ihtişâmı, cimrilik ve israftan uzak durup tevâzû ve cömertlikle imkânlarını muhtaçlara sarf edebilmektir. Mü’min dâimâ; “Kendime ne kadar, başkalarına ne kadar Allah rızâsı için sarf hâlindeyim?..” tefekkürü içinde olmalıdır.

2- BEYLİK ARADIM, HAYIRSEVERLİKTE BULDUM

Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- buyurur: “Bir kavmin efendisi, onlara hizmet edendir.” (Deylemî, II, 324)

İnsanların efendisi olmak, hayırseverlik ve hizmetle mümkündür. Bilindiği üzere insan, ihsâna mağluptur. İyilik yapmak, nice katı kalpleri yumuşatır. İnsan, iyiliğini gördüğü kimseye kalben râm olur, onu baş tâcı eder.

Ağniyâ-i şâkirîn, yani şükür ehli zenginlerden olan Hazret-i Osman -radıyallâhu anh-’ın şu ifâdeleri ne kadar güzeldir:

“Zenginliğin saltanatı, şükürdür. Şükür ise bol bol infâk etmektir.”

Âyet-i kerîmede de infâkın ölçüsü şöyle beyân edilir:

“...(Rasûlüm!) Sana (hayır-hasenat yolunda) neyi infâk edeceklerini sorarlar. De ki: İhtiyaç fazlasını (verin)!..” (el-Bakara, 219)

3- MÜRÜVVET ARADIM, DOĞRULUKTA BULDUM

Âyet-i kerîmelerde buyrulur:

“Em­ro­lun­du­ğun gi­bi dos­doğ­ru ol!” (Hûd, 112)

“…Bu (kıyâmet), sâdıklara sadâkatlerinin fayda vereceği gündür…” (el-Mâide, 119)

Gerçek mürüvvet ve yiğitlik, özü-sözü doğru olmaktır. Doğruluk ve dürüstlük, bâzen insanı zor duruma düşürerek bedel ödetebilir. Fakat âhiret gerçeğinden haberdar olanlar, her türlü bedeli ödemek pahasına istikâmetlerini eğriltmezler. Bu fânî dünyada insan, yalan sayesinde pek çok sıkıntıdan kurtulduğunu zannedebilir. Fakat unutmamak gerekir ki, bunların hepsi, âhirette sahibinin elinde patlayacak bombalar mesâbesindedir.

Şerefli bir ömür; sırât-ı müstakîm üzere bulunmak, yani doğru yaşamak, doğru konuşmak ve arkasından gelenlere en büyük mîras olarak temiz bir vicdan ile lekesiz bir hayat bırakabilmektir…

4- ŞAN ARADIM, HİÇLİKTE BULDUM

Peygamber Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-; «Yâ Rabbi, Sen’i lâyıkıyla tanıyamadım, Sana lâyıkıyla kulluk yapamadım.» diyerek acziyet ve hiçlik hâli içerisinde Rabbine ilticâ ve istiğfarda bulunmuştur. Allâh’ın en sevgili kulu olarak Hazret-i Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz’in Rabbine karşı bu hiçlik hâli, biz ümmet-i Muhammed’in de en mühim şiarlarından biri olmalıdır. Zira Cenâb-ı Hakk’a güzel bir kulluk, O’nun azametini ve bizlere lutfettiği sayısız nimetleri tefekkür ederek ibâdetlerimizi ve şükrümüzü hiçbir zaman tam ve yeterli görmemeyi gerektirir…

Velhâsıl duâlarımız gibi ibadetlerimizin de kabûle muhtaç olduğunu unutmadan, dâimâ Cenâb-ı Hakk’a duâ ve ilticâ hâlinde yaşamamız îcâb eder.

5- NİSBET VE ŞÖHRET ARADIM, TAKVÂDA BULDUM

Âyet-i kerîmelerde buyrulur:

“…Takvâ sâhibi olun, Allah size öğretir…” (el-Bakara, 282)

“...Sizin en değerliniz, Allah’tan en çok korkanınız (takvâca en üstün olanınız)’dır...” (el-Hucurât, 13)

Şüphesiz ki, insanlık içinde en şerefli neseb, Hazret-i Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem- Efendimiz’in Ehl-i Beyt’i ve onların soyundan gelen “Seyyid” ve “Şerîf”lerdir. Fakat, takvâ, öyle bir şeref menbaıdır ki, sahibini en şerefli nesebin bir ferdi kılar. Yani mânen Ehl-i Beyt’in bir mensûbu hâline getirir.

Nitekim Selmân-ı Fârisî -radıyallâhu anh-, her hâli ile o kadar güzel bir İslâm şahsiyeti sergiliyordu ki, Ensâr da, Muhâcirler de:

“−Selman bizdendir.” diyerek onu paylaşamaz olmuşlardı. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz -sallâllâhu aleyhi ve sellem-:

“–Selman bizdendir, Ehl-i Beyt’tendir!” buyurarak onu taltif etti. (İbn-i Hişâm, III, 241)

Demek ki, zâhirî mânâda Ehl-i Beyt’e mensûb olmanın dışında, bir de mânen ve rûhen Ehl-i Beyt’ten olmak vardır ki, mü’min gönüller için şüphesiz ki mertebelerin en şereflisi olan bu fazîletin yegâne şartı “takvâ”dır. İnsanın asıl değeri, Cenâb-ı Hakk’a karşı içinde taşıdığı takvâ hissiyle ölçülür; dünyadaki mal, mülk, makam ve şöhretle değil!..

Velhâsıl takvâ; Allâh’a kul olabilme ve Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in ahlâkıyla ahlâklanabilme sanatıdır.

6- ŞEREF ARADIM, KANAATTE BULDUM

Hadîs-i şeriflerde buyrulur:

“Kanaat, bitmez-tükenmez bir hazinedir.” (Deylemî, III, 236/4699)

“Dünyaya gönül bağlama ki Hak seni sevsin; insanların eline bakma ki halk seni sevsin.” (İbn-i Mâce, Zühd, 1)

 “…Mü’minin şerefi, geceleri kāim olmasında; izzeti ise, insanlardan müstağnî kalmasındadır!»” (Hâkim, IV, 360-361/7921)

Bazıları nice dünyalığa sahip oldukları hâlde, gözleri doyum hâlinde değildir. Kendilerine bütün Dünya verilse; “Acaba Ay’dan da bir parsel alabilir miyim?” demeye başlarlar. Kanaat yoksulu bu insanların hâlini, Allah Rasûlü -sallâllâhu aleyhi ve sellem- şöyle tasvîr eder:

“İnsanoğlunun bir vâdi dolusu altını olsa, bir vâdi daha ister. Onun gözünü topraktan başka bir şey doyurmaz. Fakat Allah, tevbe edenin tevbesini kabûl eder.” (Buhârî, Rikâk, 10)

Velhâsıl insanı yücelten, sahip olduklarıyla yetinmeyi bilmesi ve kul olarak dâimâ fakr u zarûret içinde bulunduğunu kalben idrâk etmesidir. Zira kendisine dünyalar verilse, nihayet hepsi dünyada kalacak, kıyamette ise dünya da infilâk edecektir…

7- RAHAT ARADIM, ZÜHDDE BULDUM

Âyet-i kerîmede buyrulur: “Bilesiniz ki, kalpler ancak Allâh’ı anmakla mutmain olur (huzura ve doyum noktasına erer).” (er-Ra‘d, 28)

Zühd, dünya nîmetleri ile meşgul olmakla birlikte onları kalbe sokmamaktır. Yani dünya ve onun içindekilere esir olmamak, kalbi dünyanın kasası olmaktan muhâfaza etmektir.

Dünya hayatındaki insanı, varlık deryasında yüzen bir gemiye benzeten Hazret-i Mevlânâ şöyle buyurur:

“Şayet derya, geminin altında bulunursa, ona istinadgâh olur ve onu dilediği yere götürür. Fakat dalgalar geminin içine girmeye başlarsa, onu helâke götürür.”

“Dünya, Allah’tan gâfil olmaktır. Yoksa para-pul, giyim-kuşam, kadın ve evlât sahibi olmak değildir. Seni oyalayıp Hak’tan gâfil kılan ne varsa, senin dünyan odur.”

Mü’min gönüller için Allah ile beraberlik kadar huzurlu bir başka şey yoktur. Allah’tan bîhaber yaşayanların ruhları dâimâ muzdariptir. Kendilerini avutmak için sarıldıkları dünya zevkleri, rûha bir inşirah ve ferahlık veremez. Kasvet-i kalbin devâsı, Hakk’ın rızâsına vesîle kılınması gereken dünyayı kalpte putlaştırmamak ve onun vâsıta olduğunu bilip gâye hâline getirmemekle mümkündür. Bu ise dünyadan kalben yüz çevirmeyi, onu kalbe sokmamayı gerektirir.

HAKİKİ SAADET NEFSANİ ARZULARIN ZIDDINDA

Velhâsıl, hakîkî saâdet, ancak nefsânî arzuların zıddında gizlidir. İnsan, gözleri ve gönülleri çelen, yaldızlı ve fânî zevklerin dünyasında değil, acı da gelse, ebedî hakikatlerin dünyasında yaşamalıdır. Sahâbeden Abdurrahman bin Avf -radıyallâhu anh-’ın şu sözleri, bu hakîkati ne güzel îzah eder:

“İslâm, nefse hoş gelmeyen bâzı zor emirler getirmişti. Biz hayırların en hayırlısını, nefislerin hoşlanmadığı bu zor emirlerde bulduk. Meselâ Rasûlullah -sallâllâhu aleyhi ve sellem- ile Mekke’den çıkıp hicret etmiştik. Nefsimize zor gelen bu hicretimizle bize üstünlük ve zafer bahşolundu. Yine Allah Teâlâ’nın Kur’ân-ı Kerîm’de:

«(Onların bu hâli) mü’minlerden bir grup kesinlikle istemediği hâlde, Rabbinin Sen’i evinden hak uğruna çıkardığı (zamanki hâlleri) gibidir. Gerçek ortaya çıktıktan sonra bile sanki göz göre göre ölüme sürükleniyorlarmış gibi (cihad husûsunda) Sen’inle tartışıyorlardı.» (el-Enfâl, 5-6) buyurarak târif ettiği hâl üzere, Allah Rasûlü’nün yanında Bedir Gazvesi’ne çıkmıştık. Allah Teâlâ burada da bizlere üstünlük ve zafer lutfetmişti. Yani biz, en büyük hayırlara hep böyle nefsimize zor gelen emirler sâyesinde ulaşmıştık.” (Heysemî, VII, 26-27)

[1] Bkz. Ferîdüddin Attâr, Tezkiretü’l-Evliyâ, I, 64.

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Bir Nasihat, Binbir İbret, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan