Vitir Namazı Nedir?

Vitir nedir, ne anlama gelir? Vitir namazı nedir, nasıl kılınır?

Vitir (vitr) Arapça’da çiftin karşıtı olan “tek” anlamına gelir. Hz. Peygamber günün kılınan son namazının tek (vitr) olmasını tavsiye ve teşvik etmiş^[1] ve bu namazı uyanacağından güvende olanın, sabah namazının vaktinin girmesinden biraz önce,^[2] gece uyanamayacağından endişe edenlerin ise yatsı namazından sonra ve yatmadan önce kılabileceklerini bildirmiştir.^[3] Şâfiî, Mâlik ve Ahmed İbn Hanbel’e göre sabah namazını kılmadığı sürece, vitir namazı fecirden sonra da kılınabilir.

VİTİR NAMAZI İLE İLGİLİ HADİSLER

Vitir namazı hadis delillerine dayanır.^[4] Hz. Peygamber (s.a.s) şöyle buyurmuştur: “Ey Kur’an ehli! Vitir namazı kılın. Çünkü Allah tektir, teki sever.”^[5] “Üç şey vardır ki, bana farzdır, fakat size farz değildir. Kuşluk namazı, kurban ve vitir namazı”^[6] “Allah size bir namaz daha fazladan ilâve etmiştir. Bu namaz da vitirdir. Vitir namazını yatsı ile şafak sökünceye kadar geçen zaman içinde kılın.”^[7] Bu hadisteki “kılın” emri, Ebû Hanîfe’ye göre vücup ifade eder, bu yüzden o, vitri vâcip hükmünde görmüştır.

Ebû Yûsuf, İmam Muhammed ve diğer üç mezhep imamına göre vitir namazı müekked sünnettir.

Hanefîlere göre vitir namazı akşam namazı gibi, bir selâmla kılınan üç rekâttan ibarettir. Delil, Hz. Âişe’nin rivâyet ettiği şu hadistir: “Hz. Peygamber üç rekât ile vitir kılar ve üç rekâtın sonunda selam verirdi.”^[8] Akşam namazından farkı, bunun her rekâtında Fâtiha ve ardından bir sûre ve son rekâtta rükûdan önce tekbir alınarak Kunut duası okunmasıdır. Kunut duası okumak Ebû Hanîfe’ye göre vacip, Ebû Yûsuf ve İmam Muhammed’e göre ise sünnettir.

Mâlikîler’e göre vitir namazı tek bir rekâttır. Yatsı namazının farzından sonra iki rekât sünnet kılınır, selâm verdikten sonra buna bir rekât da vitir namazı eklenir. Hanbelîler’e göre de vitir tek bir rekâttır, ancak üç veya daha çok rekât vitir kılınsa, bunda da bir sakınca bulunmaz.

Şâfiîler’e göre vitrin en azı bir rekât, en çoğu on bir rekâttır. Bir rekâttan fazla kılınacaksa, önce iki rekâta niyet edilir ve selam verilir. Sonra vitirden bir rekâta niyet edilip selam verilir.^[9]

VİTİR NAMAZI KAÇ REKAT?

Mezhep imamlarının vitir namazının rekât sayısı ve uygulaması ile ilgili farklı yorumları aşağıdaki hadislere dayanır.

“Vitir haktır. Beş rekât ile vitir kılmak isteyen kılsın, üç rekât ile kılmak isteyen kılsın, tek rekât ile kılmak isteyen yine kılsın.”^[10] İbn Hıbbân’ın rivâyet ettiği hadiste şöyle buyurulur: “Hz. Peygamber iki rekât sünnet ile vitrin arasını (selamla) ayırırdı.”^[11]

Hz. Âişe’den şöyle dediği rivâyet edilmiştir: “Rasûlullah (s.a.s) ramazanda ve ramazan dışında on bir rekâttan daha çok nâfile namaz kılmazdı.”^[12] Müslim’in yine Hz. Âişe’den naklettiği bir hadiste, Rasûlullah (s.a.s)’ın yatsı namazından sonra sabaha kadar kıldığı on bir rekâtın her iki rekâtında bir selam verdiği, son bir rekâtı tek kıldığı belirtilir.^[13]

Abdullah İbn Ömer ve Abdullah İbn Abbas (r. anhüm); “Vitir namazı, gecenin sonunda kılınan tek rekâttır.”^[14] demişlerdir.

VİTİR NAMAZI İLE İLGİLİ BAZI MESELELER

1) Vitir namazı, yalnız ramazanda cemaatle kılınır. İmam bu namazı açıktan kıldırır. Kunut duasını tercih edilen görüşe göre, imam da cemaat de gizli okurlar. Ramazan dışında vitri cemaatle kılmak mekruhtur.

2) İmama birinci rekâttan sonra yetişen kimse, imam ile birlikte kunut okur, yetişemediği rekâtları kaza ederken artık kunutu okumaz.

3) Vitir namazı kılan kimse ikinci rekâtta mı, yoksa üçüncü rekâtta mı olduğunda şüphe etse, bulunduğu rekâtta kunutu okur, rükû ve secdelerden sonra bir rekât daha kılar, yeniden kunutu okur. Rükû ve secdelerden sonra teşehhütte bulunur, selâm ile namazını tamamlar. Eğer birinci rekâtta iken böyle şüphe ederse, üçüncü rekât olması muhtemel olan rekâtta kunut duasını okur.

4) Vitirden başka namazlarda kunut duası okunmaz. Yalnız sıkıntı, fitne ve belâ vukuu sırasında sabah namazlarının farzında kunut okunabilir.

Şâfi ve Mâlik’e göre, hergün sabah namazlarının farzında rükûdan sonra ayakta (kavme halinde) kunut duası okunur. Bu kunut Mâlikîler’e göre müstehap, Şâfiler’e göre ise sünnettir. Diğer yandan Şâfiler’e göre, ramazanın ikinci yarısında vitir namazının son rekâtında, rükûdan sonra kunut duası okumak menduptur.^[15]

5) Sabah namazında kunut duasını okuyan bir Şâfi veya Mâlikî imama uyan bir Hanefî susar, kunutu okumaz. Eğer okuyacak olursa gizli okur.

Kunut Duasının Okunuşu ve Anlamı

Hz. Ömer ile oğlu Abdullah (r. anhümâ)’dan rivâyet edilen ve Hanefî ve Mâlikîlerce tercih edilen kunut duasının şekli şudur:^[16]

Okunuşu: “Allâhümme! İnnâ nesteînüke ve nesteğfiruke ve nestehdîk; ve nü’minü bike ve netûbü ileyke ve netevekkelü aleyke ve nüsnî aleyke’l-hayra küllehû neşkuruke, velâ nekfüruk; ve nahleu ve netrukü men yefcüruk.

Allâhümme! İyyâke na’büdü ve leke nusallî ve nescüdü ve ileyke nes’â ve nahfidü nercû rahmeteke ve nahşâ azâbek. İnne azâbeke bi’l-küffâri mülhık.”

Anlamı: “Allahım! Biz şüphesiz senden yardım ve mağfiret ister, senden hidâyet dileriz. Seni tasdik eder, günahlarımıza tövbe eder, sana dayanırız. Seni bütün hayırlar ile senada zikirde bulunur, nimeti itiraf ile sana şükrederiz. Seni inkâr etmeyiz. Sana isyan edip duranları reddeder, terkederiz, kendileriyle ilişkimizi keseriz. Allahım! Biz ancak sana ibadet ederiz, senin için namaz kılarız, sana secde ederiz. Senin rızanı ve kulluğunu elde etmek için çalışır, koşarız. Senin rahmetini umar, azabından korkarız. Şüphe yok ki, senin gerçek olan azabın kâfirlere erişecektir.”

Kunut duasını okuyamayan kimse “Rabbenâ âtinâ” duasını okur veya üç kere “Allahümmeğfir lî (Allah’ım! Beni bağışla)” yahut üç kere “Yâ Rabbî (Ey Rabb’im)”der.

Dipnotlar:

^[1]Müslim, Müsâfirîn, 53. ^[2]Tirmizî, Vitr, 12; Ebû Dâvud, Vitr, 8. ^[3]Müslim, Müsâfirîn, 53. ^[4]Kâsânî, age, I, 270-274; İbnü’l- Humam, age, I, 310 vd; Şirâzî, Mühezzeb, I. 83; İbn Kudâme, Muğnî, II, 150, 165; ^[5]Buhârî, Deavât, 69; Müslim, Zikr, 5, 6; Ebû Dâvud, Vitr 1; Tirmîzî, Vitr, 2; Nesâî, Kıyamü’l-leyl, 27. ^[6]Zeylâî, Nasbu’r-Râye, II, 105 ^[7]A. İbn Hanbel, II, 180, 206, 208, V, 242, VI, 7; bk. Tirmizî, Vitr, 12; Ebû Dâvud, Vitr, 8; Müslim, Salâtü’l- Müsâfirîn, 53. ^[8]Bu hadisi Hakim rivayet etmiş. Buhârî ve Müslim’in şartına uygundur, demiştir. Nesâî, “Nebi (s.a.s) vitrin iki rekâtında selam vermezdi” lafzı ile rivayet etmiştir. bk. Zeylâî, Nasb, II, 118 vd. ^[9]Kâsânî, a.ge. I, 270 vd; Meydânî, Lübâb, I, 78; İbn Kudâme, Muğnî, II, 150; Zühaylî, age, I, 820 vd. ^[10]Ebû Dâvud, Vitr, 3; Nesâî, Kıyamü’l-Leyl, 40; İbn Mâce, İkâme, 123; A. İbn Hanbel, V, 357. ^[11]A. İbn Hanbel, VI, 84. ^[12]Buhârî, Teheccüd, 3, 16. ^[13]bk. İbn Mâce, İkâme, 125, 181; Ebû Dâvud, Tatavvu’, 26; A. İbn Hanbel, I, 170; Mâlik, Muvatta’, Salâtu’l-Leyl, 8; Müslim, Müsâfirîn, 121. ^[14]Müslim, Salâtü’l- Müsâfirîn, 153; Ebû Dâvud, Vitr, 3; Nesâî, Kıyamu’l-Leyl, 34. ^[15]Zeylâî, Nasbu’r-Râye, II, 123; Zühaylî, age, I, 826 vd. ^[16]
Kâsânî, age, I, 273 vd; İbnu’l-Humâm, age, I, 309 vd; Meydânî, age, I, 78 vd; İbn Âbidîn, age, I, 626; Zühaylî, age, I, 810