Yahudilik nedir? Yahudilik tarihi kısaca...

İlahî kaynaklı dinlerden bugün yalnız Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslâm varlıklarını devam ettirmektedir. Ancak asliyetini muhafaza eden yegane din İslâm’dır. Diğer dinler tahrif olmuş ve asliyeti kaybetmiştir. Günümüzde aslını koruyan tek Hak din İslam'dır. Bunun yanında diğer dinler hakkında kısaca bilinmesi gerekenler...

YAHUDİLİK VE KISA TARİHÇESİ

Dinin Adı	Yahudilik
Çıktığı Yer	Filistin
Tarihi	M. Ö. 13. YY.
Dinin Muhatap Kitlesi	Irka nispetle milli bir din
Hususi yolu	Tanrı Yahve ve Musa (as)’ın  kanunlarına itaat
Tanrı adı	Yahve
Kitabı	Eski Ahit ve Talmut
Mensuplarının Sayısı	18 milyon
Dünya Nüfusuna göre yüzdesi	%0.03
Yayıldığı Yerler	İsrail, Amerika, Avrupa, Rusya vb.

Yahudilik, yaşayan ilahi kaynaklı dinlerin en eskilerinden biri olup mensubu en az olanıdır. Bu dine Hz. Musa’ya nispetle “Musevilik;” mensuplarına da yahudi, musevi veya israil oğulları denir. Kendi içinde din mi, ırk mı yoksa millet mi olduğu pek belli değildir. Yahudilikte ırk ve din iç-içe girmiştir, bunları birbirinden ayırmak oldukça güçtür. Yahudiliğin, genelde aynı soya ve dini cemaate sahip ırk ve inanç birliği olduğu söylenebilir.[1]

Yahudiliğin en önemli özelliklerinden biri, yahudilerin Allah ile ahidleşmeleridir. Onlara göre Tanrı Yehova, Tur-i Sina’da bu kavmi kendine muhatap kılmış, onlarla ahidleşmiş, yani onlardan emirlerine uyacaklarına dair söz almış ve Hz. Musa’ya Tevrat’ı (Tora) indirmiştir. Fakat İsrail Oğulları verdikleri bu sözü yerine getirmedikleri için bir çok sıkıntılar ve musibetlerle karşı karşıya kalmışlardır. Bu durum gerek Tevrat’ta gerekse Kur’an’da belirtilmektedir.[2]

YAHUDİLİĞİN KISA TARİHÇESİ

Yahudilerin soyu, Hz. Yakup  ve onun babası Hz. İshak yoluyla Hz.  İbrahim’e (a.s.) dayanır.

Yahudiler, Yakub’un (a.s.) 12 oğlundan biri olan Yusuf (a.s.) döneminde Mısır’a yerleştiler. Fakat zamanla Mısır’da esir muamelesi görmeye başladılar ve bir çok sıkıntıya maruz kaldılar. Fravun ve Mısır’ın yerli halkı olan Kıptiler, Yahudileri hor gördü ve onlara köle muamelesi yaptılar.

Yüce Allah bu dönemde Musa’yı (a.s.), yahudilere peygamber olarak gönderdi ve kardeşi Harun’u da kendisine yardımcı yaptı. Musa (a.s.) yahudileri Fravun’un esaret ve zulmünden kurtardı, Kızıldenizi geçerek Sina yarımadasına ulaştırdı. Musa’yı (a.s.) takip eden Fravun ve ordusu Kızıldenizde mucizevî bir şekilde boğuldu.

Allah Teala Tur-i Sina’da Musa’ya (a.s.) Tevrat’ı vahyetti. Yahudiler Sina çölünde Hz. Musa ile 40 yıl beraber bulundular. Hz. Musa vefat ettikten sonra Yeşu (muhtemelen Yuşa peygamber) komutasında arz-ı mev’ud[3] (vadedilen topraklar) denilen Filistin topraklarına gelip yerleştiler.

Yahudiler en parlak dönemlerini Hz. Davud (M. Ö. 1015-975) ve Süleyman (M. Ö. 970-930) devrinde yaşadılar. Davud (a.s.) zamanında Kudus alınıp merkez yapıldı. Süleyman (a.s.) zamanında ise Kudus’te  Mescid-i Aksa adındaki mukaddes mabedin ilk şekli inşa edildi ve ülke en geniş sınırlarına ulaştı. Onun vefatından sonra ülke, Yehuda ve İsrail krallığı diye ikiye ayrıldı. İsrail krallığı M. Ö. 721, Yehuda krallığı ise M. Ö. 586’da yıkıldı, kutsal mabed tahrip edildi, yahudilerin büyük bir kısmı sürgün edildi.

Yahudiler, bu sürgünden sonra tekrar Kudüs’e dönerek mabedi yeniden inşa ettiler. Ancak M. S. 70 yılında Yahudiler, Roma devletine karşı ayaklandılar. Bunun üzerine imparator Titus tarafından ikinci kez sürgüne gönderildiler. Kutsal mabed de tekrar yıkıldı ve bundan sonra yeniden inşa edilmedi. Bunun neticesi olarak mabede bağlı olarak yerine getirilmesi şart olan bir takım ibadetler (mesela kurban gibi) ifa edilemez hale geldi. Eski mabedin yerini artık küçük sinagoglar almaya başladı.

İkinci sürgünden sonra yahudiler, yüzyıllarca devam eden sürgün hayatı (Diaspora) yaşamaya başladı ve dünyanın muhtelif bölgelerine dağıldılar. Dağıldıkları yerlerde başka milletlerin idaresi altında yaşadılar; bulundukları yerlerde, İsrail’in kuruluşuna kadar, yaklaşık 2 bin yıl devletsiz yaşadılar.

İngiltere, Fransa ve İspanya kendi ülkelerindeki yahudileri kovdular. Kovulan yahudilere Osmanlı Devleti sahip çıktı. Dünyanın her tarafından kovulan, her toplumdan tecrid edilen ve horlanan yahudiler, en rahat dönemlerini müslüman beldelerde, özellikle de Osmanlıların himayesinde geçirdiler.[4]

Bir zamanlar yahudileri kendi topraklarından kovan kimi ülkeler, nihayet eski Osmanlı toprağı ve Filistinli müslümanların vatanı olan bu bölgeyi, yahudilere verip orada bir yahudi devletinin kurulmasını sağladılar ve 1948’de İsrail devleti kuruldu.[5] Bugün yahudilerin büyük çoğunluğu burada yaşamaktadır.

Dipnotlar:

[1] Ekrem Sarıkçıoğlu, Dinler Tarihi, s. 210.

[2] G. Tümer-A. Küçük, Dinler Tarihi, s. 204, 205.

[3] Arz-ı mev’ud: Yahudi düşüncesinde Tanrı Yahve’nin yahudilere vermeyi vadettiği topraklardır. Eski Ahit’te Kenan diyarının, İbrahim ve onun soyundan gelenlere vadedildiği belirtilir (Tekvin, 12/7 vd.)

[4] Bk. Mircea Eliade,  Dinler Tarihi Sözlüğü (Çev. Ali Erbaş), İstanbul, 1997, s. 295-296. Bugün bile Türkiye’de yaşayan yahudiler, İspanyadan kovulup Osmanlılar tarafından himaye altına alınmalarının yıldönümlerini kutlamaktadırlar.

[5] Ömer Faruk Harman, İslâm’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, “Yahudilik” md.

Kaynak: Dr. Erdoğan Baş, Salih İnci, Ana Hatlarıyla Yahudilik  Hıristiyanlık ve İslâm, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan