Hendek Savaşı’nın geçtiği yerde Sel' dağının kuzeybatısında Mesâcid-i Feth diye de anılan yedi küçük mescide verilen isim Mesâcid-İ Seb‘a. Yedi Mescidler nerede, isimleri ve hakkında kısaca bilgiler...

Hendek Savaşı’nın geçtiği yerde Sel' dağının kuzeybatısında Mesâcid-i Feth diye de anılan yedi küçük mescid vardır. Bunlardan Mescid-i Feth, Mescid-i Selmân-ı Fârisî, Mescid-i Ali b. Ebû Tâlib ve Mescid-i Ebû Bekir es-Sıddîk klasik kaynaklarda geçmekte, Mescid-i Ömer b. Hattâb ve Mescid-i Sa'd b. Muâz'ın (Mescid-i Fâtıma) XX. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir. Bu altı mescidin biraz güneyinde yer alan ve XX. yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen Mescid-i Benî Harâm'ın araya diğer yapılar girmeden önce onlarla bir bütünlük arzetmesinden dolayı veya Hendek yakınındaki Mescidü'r-râye’nin Mesâcid-i Seb'a'yı tamamladığı ileri sürülmektedir.

Bunlardan Mescid-i Feth’e Resûl-i Ekrem -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in Hendek Gazvesi sırasında karargâhının kurulduğu yerde düşmanın yenilmesi için dua etmesi ve namaz kılmasından dolayı bu ismin verildiği kaydedilir. Yine bu sebeple Mescid-i Ahzâb, etrafındaki diğer mescidlerden daha yüksek bir yere yapıldığı için Mescid-i A'lâ diye de anılmıştır. Hendek Savaşı esnasında namazgâh niteliğinde olan bu alana daha sonra tek revaklı bir mescid inşa edilmiştir. Ömer b. Abdülazîz, Medine valiliği sırasında mescidi eski planına uygun biçimde yeniden yaptırmıştır. Eyyûbîler döneminde 1179'da ve Osmanlılar döneminde 1853-54'te Sultan Abdülmecid tarafından yeniden yaptırılan Mescid-i Feth yaklaşık 8,5 m. boyunda 3,5 m. genişliğinde ve 4,5 m. yüksekliğindedir. Mescide çıkmak için 1991'de biri kuzey, diğeri doğu tarafında, her biri yirmi yedi basamaklı iki merdiven yapılmıştır.

Mescid-i Selmân-ı Fârisî adını, Resûl-i Ekrem -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’e savaştan önce şehrin etrafına hendek kazılmasını tavsiye eden Selmân-ı Fârisî’den almıştır. Hz. Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in veya Selmân-ı Fârisî -radıyallâhu anh-’nın namaz kıldıkları rivayet edilen bu yerde ilk defa Ömer b. Abdülazîz’in Medine valiliği sırasında mescid yapıldığı tahmin edilmektedir. Eyyûbîler döneminde 1181'de yeniden yaptırılan mescidin kuzeyinde küçük bir avlu, revakın güney duvarında bir mihrap vardı. Tavanı beşik tonoz şeklinde olan binanın kuzey tarafındaki duvarında ortadakinin diğerlerinden daha büyük ol-duğu üç kemer yer alıyordu.

Selmân-ı Fârisî Mescidi'nin güneybatısında yer alan Mescid-i Ebû Bekir es-Sıddîk'in, eskiden Ali b. Ebû Tâlib Mescidi olarak bilindiği ve günümüzde Mescid-i Ali b. Ebû Tâlib olarak bilinen mescidin ise Mescid-i Ebû Bekir olduğu ileri sürülmektedir. Burada Hz. Peygamber -sallâllâhu aleyhi ve sellem-’in veya Hz. Ebû Bekir -radıyallâhu anh-’ın namaz kıldıkları rivayet edilmektedir. Mescid, Osmanlılar döneminde 1853-54’te Sultan Abdülmecid tarafından Mescid-i Feth ile birlikte yeniden yaptırılmıştır.

Mescid-i Ömer b. Hattâb, Ebû Bekir Mescidi'nin güneydoğusunda olup 1853-54'te yenilenen Mescid-i Feth’in bir benzeridir. Hz. Ömer -radıyallâhu anh-’ın Hendek Gazvesi günlerinde namaz kıldığı yere inşa edilmiştir. Mescid-i Ali b. Ebû Tâlib, Selmân-ı Fârisî Mescidi’nin güneydoğusunda ve Hz. Ali -radıyallâhu anh-'ın Hendek Gazvesi günlerinde namaz kıldığı yere inşa edilmiş olup Eyyûbîler döneminde 1181'de, Memlükler döneminde 1471-72’de yenilenmiştir. I497'de tamirat gören Mescid-i Ali b. Ebû Tâlib, Sultan Abdülmecid döneminde 1851-52'de yeniden yapılmıştır.

Bazı geç döneme ait kaynaklarda Mescid-i Fâtıma adıyla da geçen Mescid-i Sa'd b. Muâz 1947 tarihli Medine haritasında Ömer b. Hattâb Mescidi’nin güneybatısında yer almaktadır. Sa'd b. Muâz Hendek Savaşı esnasında kendisine isabet eden okla şehid olmadan önce burada namaz kılmıştır.

Medine'de Evkaf ve Mescidler İdaresi tarafından 1989 ve 1992 yıllarında hazırlanan raporda bu altı mescidin adı geçmekle birlikte son yıllarda Mescidi Feth ile Mescid-i Selmân el-Fârisî ve Mescid-i Ömer b. el-Hattâb dışındakiler yıktırılmış olup bunların bulunduğu alanda yeni bir cami inşa edilmiştir.

Kaynak: Diyanet İşleri Kutsal Topraklar Rehberi

İslam ve İhsan