Yermük Savaşı ne zaman ve kimler arasında oldu? Yermük Savaşı’nın nedenleri ve sonuçları nelerdir? İslam tarihi açısından Yermük Savaşı’nın önemi.

Yermük Savaşı, 636 yılında Suriye’de Bizans egemenliğini sona erdiren ve Müslümanların bölgeye hâkim olmasını sağlayan savaştır.

YERMÜK SAVAŞI’NIN NEDENLERİ

Hz. Ebubekir’in radıyallahu anh gönderdiği ordular karşısında yenilgiye uğrayarak Suriye ve Filistin’deki egemenliğinin sarsıldığını gören Bizans İmparatoru Herakleios, Müslümanları ele geçirdikleri yerlerden söküp atmak amacıyla büyük bir ordu hazırlayarak Ürdün’ün doğusuna açılan ve aynı adı taşıyan nehrin kenarındaki Yermük vadisine sevketti. Ordunun başkumandanlığını Theodoros Trithurios’a (Sakellarios), yardımcı kumandanlığı Vâhân’a verdi, kendisi Antakya’da kalmayı tercih etti. Orduda Gassânî emîrlerinden Cebele Bin Eyhem’in radıyallahu anh komutasında Kudâa, Gassân ve diğer bazı Suriyeli Hıristiyan Araplarla Ermeniler de yer alıyordu. Bizans ordusundaki asker sayısı 80 bin civarındadıydı. Bizanslıların hazırlıklarından haberdar olan Suriye orduları başkumandanı Ebû Ubeyde Bin Cerrâh radıyallahu anh, gayrimüslim halkı himaye edemeyecekleri için toplanan cizyenin iadesinden sonra Humus ve Şam’daki kuvvetlerin geri çekilmesine, bölgedeki diğer kuvvetlerle birleşerek Yermük vadisine hareket edilmesine karar verdi. 25 bini aşkın orduda 100’ü Bedir gazisi 1000 kadar sahâbî bulunuyordu.

Yermük Savaşı’na Katılan Kadınlar

Bunların arasında Esmâ binti Ebubekir es-Sıddîk radıyallahu anha, Ümmü Habîbe binti Âs radıyallahu anha, Havle binti Sa‘lebe el-Ensâriyye radıyallahu anha gibi kadın sahâbîler de vardı.

Yermük Savaşı Komutanı

Halid Bin Velid radıyallahu anh, Ebû Ubeyde radıyallahu anh ve diğer kumandanlarla istişare ettikten sonra Arapların daha önce bilmedikleri bir savaş nizamını (bölük ve tabur sistemi) ilk defa bu muharebede uygulamaya karar verdi. Kalabalık Bizans ordusunun küçük birliklere ayrıldığını görünce o da ordusunu otuz sekiz küçük bölüğe ayırıp her birinin başına bir kumandan tayin etti, böylece ordunun bir arada bulunma tehlikesini önlemek istedi. Destek ve emniyet için Saîd Bin Zeyd radıyallahu anh kumandasındaki bir bölüğü ordunun arka tarafına yerleştirdi. Kumanda ettiği süvari birliğini iki kısma ayırarak birinin başına kendisi geçti, diğerininkine de Kays Bin Hübeyre’yi radıyallahu anh getirdi. Birliklerden birini sağ, diğerini sol tarafta ordunun arkasına gizleyip yerleştirerek savaş nizamına soktu; muharebenin gelişmesine göre bunların harekete geçmesini sağlayacak tedbirleri aldı.

İslam Ordusunu Zor Durumda Bırakan Gelişmeler

636 yılı yaz sıcağında iki ordu üç ay kadar bekledi. Ardından Yermük Savaşı, Bizans’ın çok şiddetli bir saldırısıyla başladı ve Bizans birlikleri İslâm ordugâhına kadar ilerlemeyi başardı. Savaşa hazırlık yapıldığı sırada İslâm ordusuna katılan Lahm ve Cüzâm kabilelerine mensup bazı askerler savaşın en şiddetli anında kaçmaya ve yakında bulunan köylere sığınmaya başladı. Bu arada Müslüman askerlerden de savaş meydanını terk edip kaçanlar oldu. Bu da İslâm ordusunu zor durumda bıraktı.

İslam Ordusundan Kaçanları Vurma Emri

Halid Bin Velid radıyallahu anh hemen gerekli tedbirleri aldı. Bir yandan İslâm ordusunun gerisinde bulunan savaşçı kadınlara kaçanları öldürme emrini verirken bir yandan da savaşın kaderini değiştirecek olan süvarilerin hücuma geçecekleri vakti kolluyordu. Bizans ordusunun ilk saldırılarını karşılayan Halid Bin Velid radıyallahu anh süvarilerine Bizans süvari birlikleriyle piyadelerin arasındaki boşluğa doğru hücum emri verdi ve iki birlik arasındaki irtibatı kopardı. Sonuçta çok şiddetli bir savaşın ardından Müslümanlar kendilerinden çok kalabalık olan Bizans ordusunu bozguna uğratmayı başardılar.

Suriye Fatihi

Böylece askerî dehasını ortaya koyan Halid Bin Velid radıyallahu anh, Resûl-i Ekrem’in sallallahu aleyhi ve sellem kendisine verdiği “Seyfullah” unvanı yanına bir de Suriye fâtihi unvanını kazandı. 20 Ağustos 636’da meydana gelen savaşta Bizans ordusu ağır bir yenilgiye uğradı; başkumandan Theodoros ve çok sayıda asker öldürüldü, sağ kalanlar Filistin, Antakya, Halep, el-Cezîre ve İrmîniye taraflarına kaçtı.

YERMÜK SAVAŞI’NIN SONUÇLARI

İslâm ordularıyla mücadeleyi önce Humus’ta, ardından Antakya’da cephe gerisinden yönetmiş olan İmparator Herakleios bölgede Bizans varlığını sona erdiren bu savaştan sonra Antakya’dan ayrıldı. Urfa’da ve Samsat’ta dağılan ordusunu toparlamaya çalıştıysa da başarı sağlayamadı. İyaz Bin Ganm radıyallahu anh’ın cizye karşılığı ele geçirdiğini öğrendiği Malatya’yı yolladığı askerlerle yaktırdıktan sonra Eylül 636’da İstanbul’a döndü. Müslümanlar daha önce ellerinden çıkmış bulunan Şam ve Humus’a gayrimüslim yerli halkın sevgi gösterileriyle girdiler. Bizans’a ait Antakya, Halep, Kudüs, Kaysâriye, Urfa dahil el-Cezîre bölgesi şehirleri yanında İrmîniye’yi de ele geçirdiler. Ardından Mısır’ın fethine yöneldiler.

Kaynak: DİA

İslam ve İhsan