Yûnus Emre'nin İlme Bakışı Nasıldı?

Hakîkî ilim mektepte ve medresede alınan bilgiler değildir. Onlar hakîkî ilme ancak birer vâsıta olabilirler. Hakîkî ilim, kâinâtın esrârlı bir kitap hâline gelip gönülde okunmasıdır. Bunun dershânesi de, muhabbet ve aşktır.

Yûnus Emre Hazretleri, ilmi gâye edinmedi. Onu ancak bir vâsıta olarak kullandı. Onun bu husustaki ifâdeleri, ayrı bir mânâ ve sır ile doludur:

İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir,

Sen kendini bilmezsin, bu nice okumaktır?

Okumaktan mânâ ne, kişi Hakk’ı bilmektir,

Çün okudun bilmezsin, ha bir kuru emektir!

Yigirmi dokuz hece, okursun uçtan uca,

Sen elif dersin hoca, mânâsı ne demektir?

Yûnus, bir gönle girmenin ehemmiyetinin idrâkindedir:

Yûnus Emre der hoca, gerekse var bin hacca,

Hepisinden iyice, bir gönüle girmektir!

O, mârifetullâh kitâbını okumuştur:

Âlimler kitap düzer, karayı aka yazar,

Gönüllerde yazılır, bu kitâbın sûresi

Yaşanmayan, gâfilâne bir ilim tahsîlini kabul etmez:

Dosttur bizi okuyan, üstümüzde şakıyan

Şimd’üç buçuk okuyan derin danışman olur.

Yûnus, zühdü, yani dünyaya müstağnî kalma tavrını şöyle ifâde eder:

Başında aklı olan ücrete amel itmez,

Hûrîlere aldanmaz, göz ile kaştan geçer!

Âriflere bu dünyâ hayâl ü düş gibidir

Kendini sana veren hayâl ü düşten geçer!

YUNUS, ULVÎ VE LAHUTÎ SADALARA TERCÜMAN OLMUŞTU

Yûnus Emre, yazmış olduğu şiirlerinde bu âleme âit günübirlik mevzûlara pek fazla yer vermemiştir. O, beşerin kader yolu üzerinde oturarak Allâh’a îman, münâcât, dînî meseleler, kabir, ömrün fânîliği, aşkullâh, nasihatler ve yüce gâyeler gibi ulvî hususları dile getirmiştir.

O, her yerde, her şeyde ve her nefeste Allâh’ın zikrini duymuş, nice dilsiz zannedilen varlıkların harfsiz ve kelimesiz söyleyegeldikleri ulvî ve lâhutî sadâları işiterek bunlara tercüman olmuştur.

O; “Dünyada sanki bir garip veya bir yolcu gibi ol!” (Buhârî, Rikak, 3) hadîs-i şerîfine imtisâl eden garip bir derviştir. Der ki:

Acep şu yerde var m’ola şöyle garip bencileyin?

Bağrı başlı gözü yaşlı şöyle garip bencileyin?

Bir garip ölmüş diyeler üç günden sonra duyalar,

Soğuk su ile yuyalar şöyle garip bencileyin!..

Hey Emrem Yûnus bîçâre, bulunmaz derdine çâre,

Var imdi gez şardan şara şöyle garip bencileyin!..

O, bu dünya hapishânesinde yaşanan gurbet hâlini ve bu hâl dolayısıyla karşılaştığı nice elem ve keder tecellîlerini, husûsiyle Hüsn-i Mutlak’tan ayrılığını bülbüle sitem ile şöyle ifâde eder:

Sen bunda garip mi kaldın, niçin ağlarsın ey bülbül?

Yorulup iz mi yanıldın, niçin ağlarsın ey bülbül?

Karlı dağları mı aştın, derin ırmaklar mı geçtin?

Yârinden ayrı mı düştün, niçin ağlarsın ey bülbül?

Bir başka şiirinde de bu gurbet âleminde herkesin irfân ve esrâr-ı ilâhî iklîmine giremediğini ifâde sadedinde mâneviyat yolculuğundaki yalnızlığını ve ancak Yüce Yâr ile mütesellî olduğunu söyler:

Ben bir acep ile geldim, kimse hâlim bilmez benim!

Ben söylerim ben dinlerim, kimse dilim bilmez benim!

Benim dilim kuş dilidir, benim ilim dost ilidir,

Ben bülbülüm dost gülümdür, bilin gülüm solmaz benim!

BU DÜNYA KİMSEYE KALMAZ

Varlığın aldatmacasından kurtulan Yûnus Emre Hazretleri, mal ve mülke esir olurcasına gönül kaptıran insanları ne güzel îkâz eder:

Mal sahibi mülk sahibi, hani bunun ilk sahibi?

Mal da yalan mülk de yalan; var biraz da sen oyalan!

Hayatın kısalığını da bir beyitte hulâsa eder:

Ana rahminden geldik pazara;

Bir kefen aldık döndük mezara!..