Yusuf Has Hacip Kimdir?

Türk-İslam tarihinin büyük şairi, bilim insanı, düşünürü ve Kutadgu Bilig’in yazarı Yusuf Has Hacip’in hayatı...

Yusuf Has Hacip; Türk edip, şâir ve devlet adamı. Türk-İslam tarihi ve kültürü açısından son derece önemli olan Kutadgu Bilig siyasetnamesini yazdı.

YUSUF HAS HACİP’İN HAYATI

Yusuf Has Hacib (Uluğ Has Hacib) hakkında bilinenler Kutadgu Bilig’e sonradan eklenmiş olan biri mensur, diğeri manzum iki mukaddimede ve eserin bazı beyitlerinde yer alan bilgilerden ibarettir. Kutadgu Bilig’te adını sadece bir kez “Kitap sahibi Yusuf, büyük has hacib, kendi kendine nasihat eder” başlıklı, son bölümünde andı.

Yusuf Has Hacip, 1007-1018 tarihleri arasında Karahanlı Devleti’nin başkenti olan Kuz Ordu (Günümüz Kırgızistan sınırları içinde Balasagun şehri) şehrinde doğdu.

Balasagunlu Yûsuf Hâs Hâcib, burada küçük yaşta bir köle olarak saraya girdi ve iyi bir eğitim alarak yetişti. Bilimi, erdemi, zühd ve takvası ile tanındı.

KUTADGU BİLİG NE ANLAMA GELİR?

“Mutluluk veren bilgi” anlamına gelen Kutadgu Bilig’i bir buçuk yılda Balasagun’da yazıp Kâşgar’da tamamlayarak 1069-70 yılında Karahanlıların Hakanı Süleyman Arslan Han oğlu Tavgaç Uluğ Buğra Han’a sundu. Şairin kudretini takdir eden Hakan kendisine “görevlerin en incesi olan” has haciblik mansıbını verdi. Yusuf Has Hacip ile Kâşgarlı Mahmut aynı dönem ve çevrede yaşadılar. Eserlerinde aynı dili ve kültür malzemesini kullanmakla beraber birbirlerini ve eserlerini tanıyamadılar.

Yusuf Has Hacip büyük eseri boyunca adını sadece bir kez, “Kitaρ sahibi Yusuf, büyük has hacib, kendi kendine nasihat eder” başlıklı, son bölümünde andı. Bu başlıktan baş teşrifatçı olduğu da anlaşılmaktadır. İyi bir eğitim gördü. Çağının geçerli bilimlerinin yanı sıra Araρça ve Farsça da öğrendi.

Yusuf Has Hacip 11. yüzyılda Türkçe’yi bilim dili olarak etkili bir biçimde kullandı.

İLK TÜRKÇE SİYASETNAME ÖRNEĞİ

Kutadgu Bilig, Türk-İslam tarihi ve kültürü açısından son derece önemli bir eserdir. Bu eser Türk edebiyatında ilk Türkçe siyasetname örneği olma özelliği taşır.

Türk edebiyatında Mesnevi nazım şeklini de ilk kez Yusuf Has Hacip kullandı.

İDEAL İNSAN TASVİRİ

‘’Bak, insan doğdu, öldü, ama sözü kaldı, İnsanın kendisi gitti, adı kaldı. Ey hakîm, ey bilgin, kendin ölümsüz bir dirilik istersen, İşin de sözün de iyi olsun.’’ diyen Yusuf Has Hacip, ideal insanı tasvir ederek, kendinden sonraki nesillere yüzyıllarca yol göstermiştir.

[caption id="attachment_112265" align="alignnone" width="650"] Yusuf Has Hacip’in kabri (Kaşgar, Doğu Türkistan)[/caption]

YUSUF HAS HACİP NE ZAMAN VEFAT ETTİ?

Yusuf Has Hacip, 1077 yılında Kâşgar’da vefat etti.

YUSUF HAS HACİP’İN TÜRBESİ NEREDE?

Yusuf Has Hacip’in Doğu Türkistan’ın Kâşgar şehrinde bulunan mezarı ve türbesi, önemli ziyaret yerlerinden biridir. Türbenin duvarları, Kutadgu Bilig’den beyitlerle bezenmiştir.

 

İslam ve İhsan

TÜRKÇE İLK SİYASETNÂME ÖRNEĞİ

Türkçe İlk Siyasetnâme Örneği

YUSUF HAS HACİP’İN İDARECİLERE TAVSİYELERİ

Yusuf Has Hacip’in İdarecilere Tavsiyeleri

PAYLAŞ:                

YORUMLAR

  • Çok iyi biri bence keşke tanisaydim

Yorum Ekle

İslam ve İhsan

İslam, Hz. Adem’den Peygamber Efendimize (s.a.v) gönderilen tüm dinlerin ortak adıdır. Bu gerçeği ifâde için Kur’ân-ı Kerîm’de: “Allâh katında dîn İslâm’dır …” (Âl-i İmrân, 19) buyurulmaktadır. Bu hakîkat, bir başka âyet-i kerîmede şöyle buyurulur: “Kim İslâm’dan başka bir dîn ararsa bilsin ki, ondan (böyle bir dîn) aslâ kabul edilmeyecek ve o âhırette de zarar edenlerden olacaktır.” (Âl-i İmrân, 85)

...

Peygamber Efendimiz (s.a.v) Cibril hadisinde “İslam Nedir?” sorusuna “–İslâm, Allah’tan başka ilâh olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Rasûlü olduğuna şehâdet etmen, namazı dosdoğru kılman, zekâtı vermen, Ramazan orucunu tutman, yoluna güç yetirip imkân bulduğun zaman Kâ’be’yi ziyâret (hac) etmendir” buyurdular.

“İman Nedir?” sorusuna “–Allah’a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, âhiret gününe inanmandır. Yine kadere, hayrına ve şerrine îmân etmendir” buyurdular.

İhsan Nedir? Rasûlullah Efendimiz (s.a.v): “–İhsân, Allah’a, onu görüyormuşsun gibi kulluk etmendir. Sen onu görmüyorsan da O seni mutlaka görüyor” buyurdular. (Müslim, Îmân 1, 5. Buhârî, Îmân 37; Tirmizi Îmân 4; Ebû Dâvûd, Sünnet 16)

Kuran-ı Kerim, Peygamber Efendimize (s.a.v) gönderilen ilahi kitapların sonuncusudur. İlahi emirleri barındıran Kuran ve beraberinde Efendimizin (s.a.v) sünneti tüm Müslümanlar için yol gösterici rehberdir.

Tüm insanlığa rahmet olarak gönderilen örnek şahsiyet Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed Mustafa (s.a.v) 23 senelik nebevi hayatında bizlere Kuran ve Sünneti miras olarak bırakmıştır. Nitekim hadis-i şerifte buyrulur: “Size iki şey bırakıyorum, onlara sımsıkı sarıldığınız sürece yolunuzu asla şaşırmazsınız. Bunlar; Allah’ın kitabı ve Peygamberinin sünnetidir.” (Muvatta’, Kader, 3.)

Tasavvuf; Cenâb-ı Hakkʼı kalben tanıyabilme sanatıdır. Tasavvuf; “îmân”ı “ihsân” gibi muhteşem ve muazzam bir ufka taşımanın diğer adıdır. Tasavvuf’i yola girmekten gaye istikamet üzere yaşayabilmektir. İstikâmet ise, Kitap ve Sünnet’e sımsıkı sarılmak, ilâhî ve nebevî tâlimatları kalbî derinlikle idrâk edip onları hayatın her safhasında vecd içinde yaşayabilmektir.

Dua, Allah Teâlâ ile irtibatta bulunmak; O’na gönülden yönelmek, meramını vâsıta kullanmadan arz etmek demektir. Hadisi şerifte "Bir şey istediğin vakit Allah'tan iste! Yardım dilediğin vakit Allah'tan dile!" buyrulmuştur. (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/307)

Zikir, bütün tasavvufi terbiye yollarında nebevi bir üsul ve emanet olarak devam edegelmiştir. “…Bilesiniz ki kalpler ancak Allâh’ı zikretmekle huzur bulur.” (er-Ra‘d, 28) Zikir, açık veya gizli şekillerde, belirli adetlerde, farklı tertiplerde yapılan önemli bir esastır. Zikir, hatırlamaktır. Allah'ı hatırlamak farklı şekillerde olabilir. Kur'an okumak, dua etmek, istiğfar etmek, tefekkür etmek, "elhamdülillah" demek, şükretmek zikirdir.

İlim ve hâl kelimelerinden oluşmuş bir isim tamlaması olan ilmihal (ilm-i hâl) sözlükte "durum bilgisi" demektir. Bütün müslümanların dinî bilgi ve uygulama bakımından ihtiyaç duyduğu, bir bakıma müslüman olmanın ve müslümanlığın icaplarını yerine getirmenin ön şartı durumundaki fıkhi temel bilgiler ilmihal diye anılmıştır.

İslam ve İhsan web sitesinde İslam, İman, İbadet, Kuranımız, Peygamberimiz, Tasavvuf, Dualar ve Zikirler, İlmihal, Fıkıh, Hadis ve vb. konularda  güvenilir kaynaklardan bilgiye ulaşabilirsiniz.