Mevlana Hazretleri'nin “Keçinin gölgesini kurban etme!” diye îkaz etmesinin sebebi nedir? Zahiri ve batıni farz ve haramlar nelerdir? Batıni amellerin önemi ve fazileti nedir?

Hazret-i Mevlânâ;

“Keçinin gölgesini kurban etme!” diye îkaz buyurur. Yani; «Sadece zâhirle yetinme!» demektir.

Kullukta zâhir de bâtın da mühimdir.

«Zâhiri gerçekleştiriyorum» diyerek, bâtını ihmal etmek kabul edilemez. Daha önemli olan; «Bâtını gerçekleştiriyorum.» iddiasıyla, zâhiri önemsiz görmeye kalkmak da bâtıldır.

Zâhirî farzlar nelerdir?

Namaz, oruç, zekât, hac, cihad, anne-babaya ihsan gibi ilâhî emirler zâhirî farzlardır. Bunları, kalp ve beden âhengi içinde ihlâsla edâ etmemiz en mühim vazifelerimiz cümlesindendir.

Ancak, farzları bundan ibaret görmemelidir. Bâtınî farzları edâ etmek de vazifemizdir:

Bâtınî farzlar nelerdir?

Merhamet, cömertlik, tevâzu, affedicilik, ayıpları örtmek, bütün söz ve davranışlarımızda doğruluk gibi ahlâkî vasıflar Rabbimiz’in bizden istediği hususlardır.

Bir mü’minin; beş vakit namazını kılmaya titizlik gösterdiği gibi, mütevâzı olmaya da hassâsiyet göstermesi îcâb eder. Çünkü her ikisi de üzerine farzdır.

Bir mü’min; Ramazan orucunu edâ etmekte gösterdiği ihtimâmı, sabırlı bir insan olmak husûsunda da sergilemelidir.

Haramlarda da aynı ikili tasnif mevcuttur:

Zâhirî haramlar nelerdir?

İçki, kumar, fâiz, hınzır eti, zinâ… Bunlar Rabbimiz’in bize haram kıldığı fiillerdir.

Bir müslüman bunları hayatından tamamen çıkarır. Bunlara yaklaşmamak için tedbirler alır. Meselâ aldığı gıdâların muhteviyâtını kontrol eder.

Ancak Rabbimiz’in bize yasakladığı hususlar, bu zâhirî haramlardan ibaret değildir. Bir de fark etmesi daha zor olan, bâtınî haramlar vardır.

Bâtınî haramlar nelerdir?

Kibir, cimrilik, bencillik, enâniyet, haset, kindarlık, gıybet, yalancılık, acımasızlık, katı kalplilik…

Bir mü’mine, hınzır eti yemek, ne kadar giran ve iğrenç geliyorsa, gıybet de o kadar giran ve iğrenç gelmelidir. Yani mü’min, ağzına iğrenç ve giran gelen bir şeyi almamaya hassâsiyet gösterdiği gibi kulağına gıybet girmemesine de özen göstermelidir.

Kezâ gösterdiği bu hassâsiyeti, hayatının her safhasına tevzî etmelidir.

Rahmet mevsimi olan üç aylarda zâhirî ibâdetlere ihtimam gözle görülür şekilde artıyor. Zâhirî haramlardan uzak durma hassâsiyeti de artıyor. Bu dikkati, bâtına da yayalım.

Zira Rabbimiz hepsini istiyor. Şerîatın zâhirini ve bâtını ikmâl etmeden Hak ile dostluk mümkün değil. Nitekim, gıybet edenin orucunda sevap kalmıyor. Boşuna aç kalmış oluyor.

Abdullah Dehlevî Hazretleri, talebesiyle birlikte gıybet edilen bir yerden geçerken hızlandı ve;

“‒Eyvah, orucumuz bozuldu.” dedi.

Talebesi;

“‒Efendim, siz gıybet etmediniz ki?” deyince şu cevabı verdi:

“‒Evet, biz gıybet etmedik, ama işittik. Gıybette, söyleyen de dinleyen de aynıdır. (Neticede oradaki gıybet bana in‘ikâs etti. Rûhâniyetime zarar verdi.)” buyurdu.

Gıybet, insana nefsâniyet bakımından hoş gelir. Lâkin gıybet eden kimse; karşısındaki küçümsemiş ve kendisini de o hatadan müstağnî görerek kibirlenmiş olur, bu da nefse haz verir. Ancak hem bu kibri, hem de kardeşini küçümsemesi, hem de bu gıybet hâli, onun perişanlığı ve hüsrânı olur. Bu sebeple Hazret-i Allah, gıybet hakkında «ölü eti» buyurmuştur.

Âyet-i kerîmede buyurulur:

وَالَّذ۪ينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَۙ وَاِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا

“(O kullar), yalan yere şâhitlik etmezler, boş, lüzumsuz sözlerle karşılaştıklarında vakar ile (oradan) geçip giderler.” (el-Furkān, 72)

Zâhir ve bâtının beraberliğini şu hakikatlerden de anlıyoruz:

Münkerden ve fahşâdan korumayan bir namaz, hendesî / geometrik bir hareketler silsilesinden ibaret kalıyor.

Minnet ve eziyetten arındırılmamış infak, iptal oluyor.

Haram parayla gidilen hacda kişiye, mânen; «Lâ lebbeyk! / Sen makbul değilsin!» diye karşılık veriliyor.

Demek ki;

Zâhir ile bâtını birlikte ihyâ etmek zarûrî…

Amellerimiz O’nun kabulüne muhtaç. O’nun kabulü ise, amellerimizin zâhir ve bâtın âhengi içinde tertemiz olmasını gerektiriyor.

Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Yüzakı Dergisi, Yıl: 2021 Ay: Mart, Sayı: 193

İslam ve İhsan