Nisâb, koyun ve keçide kırk, sığır ve mandada otuz, devede ise beştir. Altın için nisâb 81 gram,[1] gümüş için ise nisâb 561 gramdır.

Altın ve gümüş için nisâb sabit ise de (kırkta bir) hayvanlarla ilgili nisâb ve verilecek zekât miktarı sayı arttıkça değişir. Tafsîlatlı bilgi için ilmihâl kitaplarına mürâcaat edilmelidir. Deniz ürünleri ve mâdenlerden de zekât verilir. Bunların çeşitleri ve miktarları fıkıh kitaplarında detaylı bir şekilde ele alınmıştır.

GAYR-I MENKULLERİN ZEKÂTI

Gelir getiren menkul ve gayr-ı menkul bütün servetler zekâta tâbîdir. Gayr-ı menkullerde kira getirenlerin senelik gelirleri hesap edilir, masrafları düşüldükten sonra kalanının zekâtı verilir. İleride satmak gâyesi ile alınmış arsalar, ilk alış fiyatları üzerinden (şayet enflasyon farkı varsa ilâve edilerek), satılmak üzere yapılan daireler ise mâliyetleri üzerinden (yine enflasyon farkı göz önünde bulundurularak) zekâta tâbîdir.

HİSSEDARLAR ZEKÂTI NASIL HESAPLAMALI?

Şirketlerde, hissedarlar ayrı ayrı değil de şirket olarak zekâtlarını verecek olurlarsa, bunun hesaplanmasında şöyle bir yol izlerler:

Öncelikle yılın başında ya da sonunda gelir-gider hesaplarını yaparlar. Elde ettikleri miktara, kesin olarak alabileceklerine inandıkları alacaklarını da eklerler. Bu yekûndan demirbaş ve varsa borçlarını düşerler. Geri kalan miktardan, şayet yıllık hesap dökümü kamerî yıla göre ise % 2,5; milâdî yıla göre ise % 2,6 hesabıyla zekâtlarını verirler.

Dikkat edilecek diğer önemli bir nokta da şudur: Zekât, sadece kârdan değil, demirbaş olmayan öz sermâyeden de verilir.

FABRİKA VE İMALÂTHÂNELER ZEKÂTI NASIL HESAPLAR

Fabrikalar, atölyeler ve imalathâne gibi sanâyi kuruluşları müessese olarak zekâtlarını hesaplamak isterlerse şöyle hareket ederler:

1. Demirbaş olarak kullanılan her çeşit makine ve âlet-edevat için zekât gerekmez. Ancak bu âletler altın veya gümüşten ise, onların değerleri hesaplanarak zekâtları verilir.
2. İşletme sermâyesi zekâta tâbîdir. Bu sermayeden her türlü masraf, işçi ücretleri ve borçlar düşüldükten sonra kalan miktardan zekât verilir.
3. Sanayi kuruluşlarında ücretler aylık ödeniyorsa, 12 aylık süre içinde ortaya çıkan dalgalanmalar dikkate alınmaz, sadece yıl sonunda yapılan hesaba bakılır.

ZEKÂT VERİLİRKEN ENFLASYON DİKKATE ALINIR MI?

Para olarak verilecek zekâtın hesaplanmasında dikkate alınması gereken önemli bir husus da enflasyondur. Bugün yılda % 70 ile % 100’e yakın bir değer kaybı sebebiyle zekâtın bir sene içinde muhtelif zamanlarda îfâsı hesâba katılınca, farziyeti ânındaki değere sâdık kalabilmek için zekâta âit meblağın, sâbit bir değere endekslenmesi de zarûrîdir. Aksi hâlde zekât meblağı, kırkta birin altına düşer. Muhtaç mağdur edilmiş olur; zekât ibâdeti de eksik îfâ edilmiş olur.

ZEKAT NAKİT OLARAK VERİLİR Mİ?

İslâm, esas itibâriyle zekâtı aynî olarak emretmiştir. Yâni altını olan altın verir, gümüşü olan gümüş verir, koyunu olan koyun verir, buğdayı olan buğday verir, kumaşı olan da kumaş verir. Ancak bizzat Rasûlullâh -sallallâhu aleyhi ve sellem-’in sonra da Hazret-i Ebû Bekir ve Hazret-i Ömer’in devirlerindeki tatbikatta aynî olarak alınan zekâtların, nakdî olarak alındığı da görülmüştür. Bu itibarla bugün de fakire mal yerine onun değeri kadar para vermekte bir beis yoktur.

Dipnot: ^[1] Altının nisâbı ile ilgili farklı hesaplamalar vardır. Bu hesaplamalara göre nisâb miktarı 96, 90, 85 ve 81 gr. olarak tespit edilmiştir. Burada, fakirin lehine olacağı düşünülerek 81 gr. görüşü esâs alınmıştır.

Kaynak: Osman Nûri Topbaş, Vakıf-İnfak-Hizmet, Erkam Yayınları

İslam ve İhsan