Zemzem nedir, ne anlama gelir? Zemzem suyu nereden gelir? Zemzem suyunun özellikleri nelerdir? Zemzem suyunun tarihi ve hikayesi.

Kâbe'nin doğusunda Yüce Allah'ın Hâcer ile oğlu İs­mail'e ihsan ettiği suya denir.

ZEMZEM NEDİR?

Mescid-i Harâm’da Hacerülesved’in tam karşısında Kâbe’ye 19 m. uzaklıkta yer alır. Suya bu isim “bol ve akıcı olma, Cebrâil’in konuşma sesi, akarken çıkardığı ses, şimşek sesi, nereden geldiği belli olmayan ses” anlamlarındaki zemzem ile (zemzeme, zemmezem, zümmezim, zemmizem) arasında bir ilişki kurularak verilmiştir.

Hz. İsmâil’in annesi Hâcer’in, uzun arayışlardan sonra İsmâil’i bıraktığı yerde suyun kaynağından fışkırarak aktığını görünce, “Yavaş yavaş ak, dur!” demesi veya etrafa yayılmaması için çevresini kumla çevirmesinden dolayı bu adı aldığı da ileri sürülmüştür. İbn Abbas zemzeme “su sesi” mânasını verir. Hz. İsmâil’in adıyla da anılan (Bi’ru İsmâil) kuyuya Mekke için önemine işaret eden, fiziksel ve kimyasal özelliklerine gönderme yapan, sayısı altmışa kadar ulaşan isimler verilmiştir: Şebbâa, Mürviye, Nâfia, Âfiye, Meymûne, Berre, Maznûne, Kâfiye, Mu‘zibe, Şîfâu Sukm, Taâmu Tu‘m, Hezmetü Cibrîl bunlardan bazılarıdır. (Şâmî, I, 214-224; Ahmed b. Ali eş-Şâfiî, s. 14-17) Kur’ân-ı Kerîm’de yer almayan Zemzem kelimesi hadislerde sıkça geçer.

ZEMZEM SUYUNUN HİKAYESİ

Rivayete göre Hz. İbrahim, onları bırakarak bir şey söylemeden geri dönüp gitmek üzere hareket edince Hz. Hacer, ona kendilerini böyle bırakarak nereye gittiğini sorar. Fakat Hz. İbrahim (a.s.), birkaç defa tekrarlanan bu soruya cevap vermez. Bunun üzerine Hz. Hacer, ona bunu kendisine Allah’ın mı emrettiğini sorar. Hz. İbrahim’den (a.s.) ‘Evet’ cevabını alınca, büyük bir teslimiyetle ‘Mademki Allah bunu emretti. O bizi korur, bizi burada zayi etmez’ der.

• Hz. İbrahim’in (a.s.) Duası

Hz. İbrahim (a.s.), oradan ayrılarak ‘Seniyye’ diye adlandırılan yere gelince şöyle dua eder:

“Ey Rabbimiz! Ben çocuklarımdan bir kısmını, senin kutsal evinin (Kâbe) yanında tarıma elverişli olmayan bir vadiye yerleştirdim. Bunu yaptım ki Rabbim, namazı kılsınlar! İnsanların gönüllerini onlara meylettir ve çeşitli ürünlerden onlara rızık ver ki şükretsinler!” (İbrahim sûresi, âyet: 37)

Hz. İbrâhim’in kendilerine bıraktığı az miktardaki su ve erzakın tükenmesi üzerine ıssız Mekke vadisinde oğlu İsmâil’in susuzluktan ölmesinden endişe eden Hz. Hâcer, Safâ ile Merve tepeleri arasında su aramaya başlamış, gidiş gelişlerinin sayısı yediye ulaştığında Merve tepesinde iken oğlunu bıraktığı yerden bir ses işiterek Cebrâil Aleyhisselam tarafından kazılan topraktan su kaynadığını farketmiştir. Çıkan su ile İsmâil’in oynadığını görmüş ve suyun önünü keserek bir gölcük oluşturmaya çalışmıştır. Kur’an’da “ekin bitmeyen bir vadi” olarak nitelenen (İbrâhîm 14/37) çorak Mekke vadisinde kendilerine su ihsan ettiği için Allah’a şükreden Hâcer, avucu ile suyu kabına doldururken aynı zamanda etrafını çevirmeye uğraşıyordu. (Fâkihî, II, 7-9)

• Zemzem Suyu İle İlgili Hadisler

Hz. Peygamber, “Allah İsmâil’in annesine rahmet eylesin; eğer suyun önünü kapatmasaydı zemzem şarıl şarıl akıp giden bir ırmak olurdu” demiştir. (Müsned, I, 347; V, 121; Buhârî, “Enbiyâʾ”, 9, “Müsâḳāt”, 10) Bir taraftan Zemzem suyundan içen bir taraftan da çocuğunu emziren Hz. Hâcer’e Cebrâil Aleyhisselam’ın, “Bu suyun yok olacağından, kaybolup çekileceğinden korkma. Burası Allah’ın evidir, Allah dostlarını korur. Bu Allah’ın misafirlerinin içeceği bir sudur” dediği rivayet edilir. (Buhârî, “Enbiyâʾ”, 9) Zemzem’in Hz. İsmâil’in topuklarını birçok defa yere vurması esnasında çıktığı da nakledilir. (Mutahhar b. Tâhir el-Makdisî, I, 240)

Hz. Peygamber’in, “Zemzem ne niyetle içilirse o yararı sağlar” ( İbn Mâce, Menasik, 78) buyurduğu rivayet edilmektedir.

Kaynak: Diyanet Hac İlmihali, DİA

İslam ve İhsan